Oude patronen doorbreken? Zo doe je dat!

“Vanaf morgen ga ik echt minder snoepen”, besluit Marjan. “En ik ga minimaal 3 keer in de week naar de sportschool.” Ze begint haar goede voornemens voortvarend, maar al in de tweede week valt Marjan terug in haar oude gedrag. 

Ongewenste patronen doorbreken is voor veel mensen erg lastig. Hoe dat komt en wat je kunt doen om het tóch voor elkaar te krijgen, lees je in dit artikel.

Hoe herken je patronen?

Patronen zijn bepaalde vaste routines in je gedrag. Geloof het of niet, maar iedereen heeft ze. Negatieve gewoonten herkennen en ongewenste patronen veranderen is lastig.

Denk maar aan je ochtendroutine: de wekker gaat, je staat op, doucht en poetst je tanden. Iedere dag opnieuw. 

Een patroon als dit is nog redelijk makkelijk te doorbreken. De kans is groot dat je het in het weekend anders doet. Die wekker laat je achterwege of je snoozet een keer extra. 

In heel veel gevallen zijn patronen positief; ze brengen structuur in je leven. 

Wanneer is het nodig patronen te doorbreken?

Er zijn ook hardnekkige patronen die je in de weg zitten. Ze hebben een negatieve invloed op je leven. Zo zorgen ze ervoor dat je jezelf tegenhoudt in je ontwikkeling. 

Een simpel voorbeeld daarvan vind je in de situatie van Julius. Hij studeert aan de universiteit en geniet volop van het studentenleven. 

Hij begint alleen steeds weer te laat met het leren voor zijn tentamens. Daardoor mist hij keer op keer een groot aantal van zijn studiepunten. 

Leestip: Mentaal sterker worden.

De eerste keer vindt Julius dit nog wel stoer. Halverwege zijn eerste jaar krijgt hij echter de wind van voren van zijn studiebegeleider. Als hij zo doorgaat, kan hij aan het eind van het jaar een negatief studieadvies verwachten. 

Julius schrikt, maar zijn gedragsverandering is van korte duur. Alleen gewoonten herkennen maakt nog niet dat oude patronen verdwijnen. Hij valt toch weer snel terug in zijn oude patroon van feesten en uitgaan. De verleiding is simpelweg te groot. Negatieve gevoelens en gewoonten in het alledaagse leven kosten inspanning om te veranderen.

Wat maakt het doorbreken van patronen zo moeilijk?

Wat zorgt er nu voor dat je patronen niet altijd zomaar kunt doorbreken? Dat je je gedrag niet zomaar bij kunt sturen? Hieronder lees je de meest voorkomende redenen. 

1. Je houdt vast aan je veilige situatie

Stel, je droomt al jaren van een freelancebestaan. Je hart gaat sneller kloppen van een job die locatie onafhankelijk is en goed is voor je persoonlijke ontwikkeling. Terwijl je de wereld rondreist, doe je wat opdrachten voor diverse klanten. Ondertussen geniet je van de natuur en cultuur om je heen. Je wilt weer voelen dat je leeft. 

Ondanks dat je dat leven al jarenlang voor ogen hebt, neem je de stap naar het ondernemerschap maar niet. Je durft het niet aan, je voelt je te onzeker. Want hoe leuk al die fantasieën ook zijn, een leven als zzp’er brengt ook risico’s met zich mee. 

Hoe bouw je bijvoorbeeld je pensioen op? Hoe zorg je voor een klantenkring die groot genoeg is? 

De angst voor het onbekende weerhoudt jou ervan de sprong te wagen. Je houdt liever vast aan de veiligheid van je kantoorbaan. Want ook al is die enorm geestdodend, je weet wel wat je ervoor terugkrijgt: een vast salaris, een pensioen en de zekerheid van werk.

2. “Zo deden we het thuis ook”

Een ander voorbeeld: tijdens vergaderingen is Josien altijd degene met het hoogste woord. Ze geeft gevraagd of ongevraagd haar ongezouten mening over alle agendapunten. Tot grote ergernis van haar collega’s. 

Manager Dian kijkt het een paar weken aan en besluit dan met Josien in gesprek te gaan. Na een lang gesprek blijkt dat Josien doet wat ze van huis uit heeft meegekregen: laat van je horen, anders nemen ze je niet serieus. Van haar moeder kreeg ze heel haar leven lang hetzelfde voorbeeld. 

Als je van je ouders hebt meegekregen dat dingen op een bepaalde manier moeten gebeuren, is het lastig om je van zo’n patroon los te maken. Dat heeft alles te maken met loyaliteit. 

Een goed voorbeeld hiervan is dat je als kind onlosmakelijk aan je ouders verbonden bent. Josiens moeder heeft haar dochter ingeprent dat ze zich moet laten horen. Als Josien het tegengestelde zou gaan doen, zou ze daarmee voor haar gevoel haar moeder tekortdoen. Dit soort patronen werkt vaak door op een onbewust niveau. 

3. Je wilt meteen van A naar Z

Als je voor jezelf besloten hebt dat patronen doorbreken het enige punt op je agenda is, kun je er volop mee aan de slag. Je hebt immers de tijd en de wil om te werken aan je persoonlijke ontwikkeling en je leven te veranderen. 

Neem het voorbeeld van Marjan aan het begin van dit artikel. Marjan had echt zin om beter voor zichzelf te gaan zorgen. Ze zag het al helemaal voor zich: na een paar maanden zou ze haar oude broeken weer passen en zich veel fitter voelen. Want dat doel had ze zichzelf gesteld. Gedreven door negatieve gevoelens wil ze af van die hardnekkige patronen.

Helaas lukte het Marjan in haar alledaagse leven niet haar plan vol te houden en bepaalde patronen aan te pakken. Na een week had ze nog weinig profijt van haar gezondere leefstijl. Bij de eerste tegenslag gaf ze op. Het zou toch niet gaan lukken, dacht ze. 

Als je direct resultaat wilt zien, werkt je plan om patronen te doorbreken hoogstwaarschijnlijk niet. Je vergeet dan dat zo’n plan tijd en moeite kost en dat je jezelf daar steeds aan moet blijven herinneren. Negatieve gevoelens en gewoonten herkennen is moeilijk.

4. Meningen van anderen zijn te belangrijk

Sasha werkt als directiesecretaresse bij een middelgrote firma. Ze gaat een uitdaging niet uit de weg, maar merkt toch dat het haar niet lukt eens echt voor zichzelf te kiezen. De patronen doorbreken is lastig. In gedachten is ze al bezig met de lerarenopleiding Nederlands. Het lijkt haar fantastisch om pubers het vak bij te brengen en ze te begeleiden in hun weg naar volwassenheid. 

Ze praat regelmatig over haar plannen en leert haar gevoelens herkennen, maar toch voert ze ze niet uit. En ze weet hoe het komt dat oude patronen in stand blijven. Mensen in haar omgeving reageren niet positief op haar ideeën. “Kies nu voor zekerheid”, zeggen ze. Of: “Zou je dat nu wel doen? Werken met die vervelende pubers?” 

De reactie van anderen weerhoudt mensen ervan hun patronen te doorbreken. Ze willen hun omgeving pleasen en denken pas op de laatste plaats aan zichzelf. 

5. Verslaving

Patronen doorbreken kan ook erg lastig zijn als er sprake is van verslaving en verleidingen. Slechte gewoonten herkennen en veranderen zijn dat extra moeilijk.

Wanneer je ergens aan verslaafd bent, raak je er lichamelijk en/of geestelijk van afhankelijk. Als je verslaafd bent, blijf je steeds opnieuw op zoek naar de trigger die het middel je geeft. 

Enkele voorbeelden van verslavingen:

• alcohol
• drugs
• roken
• vet, zout of zoet eten
• seks
• social media

Wat kun je doen om ongewenste patronen toch te doorbreken?

Nu je bovenstaande hebt gelezen, lijkt het er misschien op dat het onmogelijk is om ooit die vastgeroeste, herhalende patronen te doorbreken en nieuwe mogelijkheden te zien. Gelukkig zijn er toch manieren waarop dat wél lukt. Met de volgende tips boek je sowieso vooruitgang. 

Onthoud wel dat de weg lang is en nooit zonder obstakels. Je zult niet direct en iedere keer slagen. Maar gaande weg zul je een enorm verschil gaan voelen als je doorzet.

A. Word je bewust van je negatieve patronen

Als je je gedrag wilt veranderen, is het handig om een doel te stellen. Zo weet je waar je naartoe werkt. Toch is zo’n doel niet heilig. Tenminste, het is niet het enige waar je naar moet kijken. 

Wanneer je je blind staart op je doel, vergeet je na te denken over je belemmeringen. Om die obstakels uit de weg te gaan, moet je weten dat ze er zijn. 

Denk dus goed na over jouw valkuilen; de patronen die doorbroken moeten worden. Stel jezelf vooraf, maar vooral ook tijdens het veranderproces de volgende vragen:

• Wat weerhoudt me ervan mijn doel te behalen?
• Waardoor wordt die gedachte in stand gehouden?
• Is je gedachte helpend?
• Klopt de gedachte?
• Door welke helpende gedachte kan ik de belemmerende gedachte vervangen?

Leestip: Negatieve gedachten leren loslaten.

Als je je belemmerende gedachte kunt omzetten naar een helpende gedachte, lukt het je makkelijker je gedrag daadwerkelijk te veranderen. 

B. Maak een plan

Je weet nu wat je doel is. Je weet ook welke negatieve patronen er op de loer liggen, waarmee je jezelf kunt saboteren. Kies nu de weg die je naar je doel toe gaat afleggen. En let op: die weg loopt meestal niet rechtdoor. 

Zoals ik al eerder beschreef, loop je met een ambitieuze doelstelling het risico dat je te snel wilt gaan. Het liefst verander je meteen je gedrag volledig. Het zou natuurlijk mooi zijn als dat kon. 

Maar als het zo makkelijk was, waren die patronen er waarschijnlijk niet eens ingeslopen. 

Maak daarom een plan waarin je stap voor stap naar je doel toe werkt. Bedenk hoe je je oude gewoontes gaat veranderen door nieuwe patronen. Verandering van gedrag vergt tijd en moeite. Het is daarom prettig als je regelmatig een succesbeleving hebt. 

Stel dat je je slechte eetgewoonten wilt loslaten. Wees dan in eerste instantie al tevreden met een kleinigheidje. Bijvoorbeeld dat je gedurende de dag nog maar 2 keer een tussendoortje pakt in plaats van 3 keer. 

Als dat goed gaat, kijk je hoe je vervolgens steeds een volgende stap kunt zetten. Waarschijnlijk houd je deze tactiek langer vol dan die van het alles-of-niets-doel. 

C. Voer je plan uit 

Nu je een uitgewerkt plan voor je hebt waarin je rekening hebt gehouden met de patronen die je in de weg kunnen staan, ben je klaar voor de uitvoering ervan. 

Hoewel het plan goed in je hoofd zit, kan het toch lastig zijn eraan te beginnen. Vooral als je perfectionistisch bent ingesteld. Allerlei vragen kunnen in deze fase de kop opsteken: zit het plan wel goed in elkaar? Kan ik dit wel? Moet ik het niet eerst nog wat verder uitwerken?

Mijn tip voor jou: begin gewoon. Een plan is waarschijnlijk nooit voor 100% af. Gaandeweg kom je er echt wel achter waar je nog moet bijschaven. 

D. Zet door 

Als de tijd vordert, beleef je successen, maar ook tegenslagen. De ene keer lukt het je ontzettend goed je aan je voornemens te houden; de andere keer val je keihard terug in je oude gewoontes. 

Laat je niet afschrikken door de minste of geringste tegenslag. De mindere momenten horen nu eenmaal bij zo’n proces. Blijf niet hangen in een faalgevoel, maar stop die piekergedachten zo snel mogelijk.

Wees je wel bewust van je oude patronen. Waarom lopen dingen niet lekker? Op welk punt lukt het je niet de gewenste verandering door te voeren?

De belangrijkste boodschap voor dit soort momenten is simpel: blijf doorzetten. Niet alles is meteen verloren. 

E. Wees niet te streng voor jezelf

Zoals ik al eerder aangaf: die oude patronen doorbreek je niet zomaar! Daar komt heel wat bij kijken. En ja, het gaat soms mis. Je komt een periode niet vooruit of je valt zelfs terug in je oude gedrag. 

Ik zou je willen aanraden niet te streng te zijn voor jezelf. Dat werkt alleen maar averechts. Geef jezelf liever credits voor het feit dat je deze nieuwe weg ingeslagen bent. Dat doet niet iedereen! 

Het hoeft niet allemaal meteen perfect te gaan. Gun jezelf de kans te leren van je fouten. Dan heeft zo’n proces pas echt zin. 

F. Werk belemmerende patronen verder uit

Zet door zolang de stijgende lijn merkbaar blijft. Ook al kost dat tijd en moeite. In sommige gevallen lukt het echter niet die lijn naar boven door te zetten. Dan is er misschien meer aan de hand. 

Het voorbeeld van Lenny laat dat mooi zien:

Lenny wil al heel lang een relatie. Haar datingleven is allesbehalve saai. Ze ontmoet genoeg leuke mannen, maar een serieuze verbinding aangaan lijkt haar maar niet te lukken. 

Steeds als er wederzijdse interesse lijkt te zijn, kapt Lenny het contact toch af. Het lukt haar niet dat patroon te doorbreken. 

Lenny blijkt last te hebben van bindingsangst. Daar komt ze achter na een aantal gesprekken met een psycholoog. Ze weet door die gesprekken waar haar angst vandaan komt en kan er daarom mee aan de slag.

Als jij ook merkt dat je maar niet verder komt, kan het ook zinvol zijn de hulp in te schakelen van een professional. Die kan met jou onderzoeken wat de herkomst van je patronen is. Met dit soort hulp kun je vaak net dat laagje dieper graven. 

Negatieve patronen doorbreken vergt moed en doorzettingsvermogen 

Wanneer je patronen écht wilt doorbreken, heb je daar moed en doorzettingsvermogen voor nodig. Het is nogal wat om dit soort grote veranderingen door te voeren in je leven. 

Ik hoop oprecht dat je iets aan bovenstaande tips en informatie hebt gehad. Laat me ook even weten wat voor jou de beste manier is om onwenselijke patronen te doorbreken.