Wanneer je iemand kent of bent die zichzelf een perfectionist noemt, weet je vast wel dat die eigenschap soms heel vervelend kan zijn. Niets is goed genoeg.
Alle details van dit ingewikkelde, maar oh zo belangrijke onderwerp geef ik je in dit artikel. Ook vertel ik je hoe je kunt omgaan met perfectionisme.
Wat betekent perfectionisme?
De term ‘perfectionisme’ laat weinig aan de verbeelding over. Een perfectionist wil perfect zijn. Met andere woorden: hij wil alles goed doen.
Alles.
Ik denk dat jij wel kunt raden dat dat simpelweg onmogelijk is. Ieder mens maakt fouten, grote en kleine. Maar de perfectionist accepteert dat niet. Hij streeft naar een foutloos bestaan. Een duidelijk zaak van ongezond perfectionisme!
Deze twee zaken zijn natuurlijk enorm in conflict met elkaar. Enerzijds weet je dat fouten maken onmogelijk is; anderzijds wil je koste wat kost fouten voorkomen.
Perfectionisme is niet voor niets de veroorzaker van onrust, stress, burn-outs en zelfs depressies.
De kenmerken van een perfectionist
Hoewel het voorkomt in allerlei hoedanigheden, is perfectionisme over het algemeen niet moeilijk te herkennen. De volgende kenmerken zie je eigenlijk altijd wel terug.
A. De perfectionist vindt zichzelf zo goed (of slecht) als zijn prestaties
Iemand die perfectionistisch is, ziet zijn eigenwaarde alleen maar groeien als hij dingen presteert. Een promotie op de werkvloer kan bijvoorbeeld best reden zijn voor een tijdelijk – en oprecht – gevoel van trots.
Maar al snel vervaagt die trots en maakt hij plaats voor een nieuwe stip aan de horizon. Een grootser doel. Want goed is nu eenmaal niet perfect.
En lukt iets niet? Dan voelt de perfectionist zich een mislukkeling. Hij heeft voor zichzelf afgedaan.
Kortom, iemand met deze hardnekkige karaktereigenschap is pas tevreden met zichzelf als hij iets presteert.
B. De perfectionist kent geen rust
Je kunt je wel voorstellen dat een perfectionist eigenlijk nooit rust heeft. Hij is namelijk nooit voor de volle 100% tevreden. En dus is hij altijd op zoek naar manieren om zijn functioneren te verbeteren. Of dat van de mensen om hem heen. Je raakt jezelf behoorlijk kwijt op deze manier.
Lees ook: Tips en voordelen van meer alleen zijn.
Daarnaast leeft een perfectionistisch persoon onder constante stress. Hij moet er namelijk voor zorgen dat zijn optreden volledig foutloos blijft. Dat kan alleen als hij in een continue staat van paraatheid is.
Voor even is die alertheid helemaal niet erg. Sterker nog, hij vergroot het vermogen te presteren. Maar als je lichaam constant stijf staat van de adrenaline, heb je nooit tijd je hoofd leeg te maken of écht uit te rusten.
C. De perfectionist is nooit tevreden
Tevreden zijn betekent dat je iets goed genoeg vindt zoals het is. Het geeft je rust. In het woordenboek van een perfectionist komt ‘tevredenheid’ niet voor. Want nogmaals: goed is niet perfect. Het kan altijd beter en je vind niet snel dat iets goed gaat.
Een perfectionist gaat het liefst zo lang mogelijk door met zijn taak. Het liefst tot diep in de nacht met slapeloze nachten of tot de uiterste deadline. Iets laten liggen met het vertrouwen dat het goed genoeg is, komt niet in hem op.
Lees ook: Durf wat vaker alleen te zijn en leer jezelf beter kennen.
De oorzaken en gevolgen van perfectionisme
De valkuil perfectionisme is hardnekkig. Als je ermee te maken hebt, schud je de eigenschap niet zomaar van je af. Je loopt meer kans op burn out. Dat heeft te maken met de oorzaken ervan. Die zijn vaak diep geworteld door een sterke drang en niet zo makkelijk uit te wissen.
Oorzaken van perfectionisme
De eerste en misschien wel belangrijkste oorzaak van een perfectionistisch karakter is een gebrekkige zelfvalidatie. Dat betekent dat je niet of te weinig het gevoel hebt dat je ertoe doet. Perfectionisme ontstaat langs die weg makkelijk.
Een gebrekkige zelfvalidatie kan ontstaan wanneer je ouders jouw harde werken niet voldoende zien of erkennen. Omdat gezien worden een basisbehoefte van de mens is, blijf je in zo’n situatie almaar meer geven. Je haalt alles uit de kast om wél het gevoel te krijgen dat je ertoe doet. Zo wordt ongezond perfectionisme geboren.
Natuurlijk kunnen er ook andere zaken aan perfectionisme ten grondslag liggen. Wanneer je bijvoorbeeld erg gepest bent in het verleden, kan perfectie de uitweg bieden. Zolang jij geen fouten maakt, hebben anderen namelijk geen reden meer om je te pakken.
Ook de perfectionistische aard van je ouders en/of grootouders kan van invloed zijn op je eigen gedrag. Als je altijd hebt meegekregen dat perfectie de standaard is, is het knap lastig ‘even’ van dat idee af te stappen.
De gevolgen van perfectionisme
Helaas brengt perfectionisme meer kwaad dan goed. Je zet de weg open voor een burn out. Er zijn nl nogal wat negatieve effecten verbonden aan deze eigenschap:
- Je hoofd staat nooit stil; je zoekt altijd naar verbetering.
- Onrust en stress ontstaan.
- Je raakt gefrustreerd als de dingen niet lopen zoals jij wil.
- Irreële angsten (angsten die niet terecht zijn) steken de kop op.
- Je gaat moeilijke of uitdagende situaties het liefst uit de weg.
- Je krijgt een burn out vanwege de aanhoudende druk die je jezelf oplegt.
Al met al is er reden genoeg om serieuze vormen van perfectionisme aan te pakken. Hoe je dat doet, vertel ik je verderop in dit artikel.
De voordelen van perfectionisme
Is perfectionisme dan alleen maar iets slechts? Nee, niet per se. Zolang je je streven naar perfectie op tijd los kunt laten, is er niets aan de hand. Integendeel. Dan kunnen jouw hoge eisen nog wel eens van pas komen. Er is zo gezegd dus wel een vorm van gezond perfectionisme.
Als je op z’n tijd streeft naar het hoogst haalbare…
- geef je niet snel op;
- kom je tot goede resultaten;
- kun je vertrouwen op jezelf;
- vertrouwen anderen op jouw doorzettingsvermogen;
- bereik je je doelen.
Het gaat er vooral om dat het bovenstaande niet ten koste van alles gaat. Een gezond perfectionisme bereikt haar doel. Je durft fouten te maken, je ziet het als iets dat hoort bij je persoonlijke ontwikkeling. Het is goed om het beste uit jezelf te halen, zolang het niet tegen je gaat werken. Te veel druk veroorzaakt nl wel stress met risico’s op burn out.
Soorten perfectionisten
Perfectionisten zijn er in allerlei soorten en maten. Toch kun je in de basis deze hele groep mensen in tweeën splitsen: de excellentie-zoekende en de faalvermijdende perfectionist.
De excellentie-zoekende perfectionist
Deze groep kenmerkt zich in het eindeloze streven naar een foutloos eindresultaat. Of het nu om een werkstuk gaat of om de inrichting van een huis. De tijd tot een deadline wordt altijd tot op het laatste moment gebruikt.
De excellentie-zoekende perfectionist denkt over het algemeen zwart-wit: iets is goed (perfect dus) of helemaal fout. Een term als ‘goed genoeg’ kent hij niet.
De faalvermijdende perfectionist
Waar de eerste groep nogal makkelijk te herkennen is als perfectionist, geldt dat voor deze groep veel minder. De faalvermijdende perfectionist doet dingen niet, omdat hij dan ook niet kan falen. Zo kom je makkelijk in een vicieuze cirkel. Je durft geen fouten te maken. Dit staat niet alleen je persoonlijke ontwikkeling in de weg, maar deze vorm van perfectionistisch gedrag helpt niet het beste uit jezelf te halen. Je staat jezelf behoorlijk in de weg!
Iemand met zo’n vermijdende vorm van perfectionisme wordt vaak bestempeld als zwakkeling. Dat er perfectionisme achter schuilt, is lang niet altijd zichtbaar. Maar weet dus dat extreem hoge eisen ook een oorzaak kunnen zijn van vermijdingsgedrag.
Andere onderverdelingen
Natuurlijk zijn er nog een heleboel andere manieren om perfectionisten onder te verdelen. Het is maar net welk onderscheid je wilt maken.
Zo kun je bijvoorbeeld een onderscheid maken in zelfgerichte perfectionisten, perfectionisten die zijn gericht op de ander en de sociaal voorgeschreven perfectionisten.
De eerste groep richt zijn perfectionisme met name op zichzelf. De tweede groep kijkt vooral naar de ander, ze richten zich op sociale perfectie. De derde gaat uit van wat de maatschappij verwacht. Een perfectionist hoeft overigens niet altijd in slechts 1 van deze groepen te vallen.
5 tips om perfectionisme te overwinnen
Hoewel het niet makkelijk is, is perfectionisme loslaten wel degelijk te bereiken. Deze 5 tips gaan je daarbij helpen.
1. Zet kleine stapjes
Als je de valkuil perfectionisme wilt loslaten, gaat dat niet in 1 keer. Stel daarom steeds kleine tussendoelen, zodat je gemakkelijk succes beleeft. Dat zal de perfectionist in jou vast waarderen. Maar let op: succes betekent in dit geval dingen kunnen loslaten.
2. Analyseer je gedachten
Als perfectionist denk je al heel gauw dat je dingen niet goed genoeg doet. Met alle negatieve gevolgen van dien. Vraag je op die momenten eens af of dat wel klopt:
- Wat is het ergste dat er kan gebeuren als je toch genoegen neemt met minder?
- Is die gedachte reëel?
- Welke realistische, helpende gedachte kun je ervoor in de plaats zetten?
Lees meer over de RET-methode, een manier om je gedachtenpatroon om te leren buigen.
3. Zie je fouten als leermomenten
Overtuig jezelf van het feit dat fouten maken eigenlijk iets heel positiefs is. Zo krijgen negatieve gedachten geen ruimte. Ze brengen je uiteindelijk naar een beter resultaat. Zolang je maar van je fouten leert, is er dus niets mis met een uitglijder hier en daar. Doe dus je voordeel met deze manier van reflecteren op jezelf.
Herhaal die gedachte regelmatig. Schrijf hem desnoods op op een zichtbare plek.
4. Besef dat de wereld niet zwart-wit is
De wereld bestaat uit meer dan goed of fout. En in dat grote, grijze gebied kun je je heerlijk voortbewegen. Als iets niet perfect is, kan het nog wel goed genoeg zijn. Het is dan niet per se helemaal fout.
5. Werk aan je zelfvalidatie
Als bovenstaande tips niet werken, heb je misschien de hulp nodig van een professional. Zoek iemand die met jou kan uitvinden hoe het komt dat je zelfvertrouwen laag is. En wat je eraan kunt doen om hem verder te ontwikkelen.
Perfectie is onhaalbaar
Als perfectionisme je in de weg zit, realiseer je dan dat je aan het vechten bent tegen de bierkaai. Perfect zijn is onmogelijk.
Ik hoop van harte dat bovenstaande tips en informatie je wat meer inzichten hebben gegeven in dit onderwerp, zodat je vanaf nu wat makkelijker kunt omgaan met perfectionisme.
Hoe lukte het jou je perfectionisme los te laten? Ik lees graag jouw ervaring in een reactie hieronder!