Burnout: symptomen en oorzaken

Een beetje stress is niet zo erg. Maar langdurige stress, kan ontaarden in burn out klachten. Dan ben je verder van huis. In dit artikel vertel ik je alles over burn out symptomen en oorzaken. Ook licht ik kort toe hoe je aan je herstel kunt werken. 

Wat is een burn out?

Mensen met burn out klachten hebben vaak last van langdurige emotionele stress en overbelasting. Vergelijk je geestelijke gezondheid maar met een elastiekje. Bij ieder beetje stress rekt dat elastiekje een beetje op. 

Zo’n rekbaar bandje kan veel hebben. Als de stress na korte tijd verdwijnt, springt het elastiekje vanzelf weer terug naar zijn oude, gezonde staat. 

Stapelt de overbelasting zich echter op, dan rekt het elastiekje zich uit tot het uiterste punt. Als het bandje daarna ruim de tijd krijgt terug te keren naar zijn oude staat, is dat niet erg. Maar als hij lange tijd (langer dan een half jaar bijvoorbeeld) in die uiterste stand moet functioneren, bestaat de kans dat hij knapt.

En dat is precies wat er gebeurt met je geestelijke gezondheid als je te lang onder hoge druk staat. Ineens functioneer je niet meer en is letterlijk alles te veel. 

Hoe ontstaat een burn out?

Hierboven gaf ik al weer dat langdurige stress uiteindelijk kan leiden tot burn out klachten. Vaak heb je te maken met een opeenstapeling van stressfactoren in verschillende gebieden van je leven. 

Dat één van die zaken de trigger is voor de burn out, wil dus niet zeggen dat hij de enige veroorzaker is.

Een overzicht van de belangrijkste veroorzakers van burn out klachten vind je hieronder.

Werkstress

Dit is de klassieker: mensen met stress op het werk. Je loopt continu de benen onder je lijf vandaan en nóg wordt er meer van je verwacht. Je vindt geen rust en je to do-lijst wordt alleen maar langer in plaats van korter. 

Werkstress kent verschillende oorzaken:

• Je baas vraagt continu het uiterste van je.
• Je hebt zelf een veeleisend en perfectionistisch karakter.
• Je wilt graag hogerop en hebt daarom een enorme bewijsdrang.
• Je hebt van huis uit meegekregen dat hard werken de norm is.
• Succes is een belangrijk statussymbool in de huidige prestatiemaatschappij. 

Als werkstress lang duurt, is een burn-out een serieus risico.

Problemen in de privésfeer

Niet alleen stress op de werkvloer, maar ook spanningen in de privésfeer kunnen leiden tot een burn out. Stel, je relatie zit al lange tijd niet goed en daarom loop je thuis continu op je tenen. Echt mentaal uitrusten is er voor jou niet bij. Reken maar dat het stress-emmertje dan snel volloopt. 

Hetzelfde gebeurt als mensen te maken krijgen met een langdurig ziekbed van een naaste. Of als er thuis sprake is van een onveilige situatie. Ook mensen met schulden lopen veel risico op een burnout..

Heftige gebeurtenissen

Ook traumatische gebeurtenissen kunnen burn out klachten tot gevolg hebben. Denk aan een heftig ongeluk, het plotseling overlijden van een familielid, een onverwachte relatiebreuk of een ontslag. 

Regelmatig hebben mensen het idee dat ze na zo’n ervaring weer snel het dagelijks leven moeten oppakken. Dat voelt ook goed, omdat het ze afleidt van wat er werkelijk gebeurd is. De draad snel oppakken is op zich een goed tegengif voor een burnout.

Toch speelt de verwerking van het trauma ook dan op de achtergrond een enorme rol. Vooral als die emoties geruime tijd weggestopt worden, gaat dat veel energie kosten. Een lege batterij maakt dat je uiteindelijk niets meer kunt hebben. Of zelfs in een burn out verstrikt raakt.

Lees tip: Wat kun je doen als je last hebt van paniekaanvallen?

Burn out of overspannen?

Mensen vragen zich vaak af of een burn out hetzelfde is als overspannenheid. Want waar vroeger werd gezegd dat iemand overspannen was, wordt nu net zo makkelijk gezegd dat iemand een burn out heeft. Het lijkt erop dat de ene term de andere heeft vervangen.

Toch is dit niet het geval. Hoewel beide een gevolg zijn van een langdurige blootstelling aan stress, heeft een burn out vaak heftigere gevolgen dan een overspannenheid.

Als je overspannen raakt, voel je je moe, slaap je slecht en kun je je moeilijk concentreren. Deze ongemakken zijn dan echter gemakkelijker te verhelpen. In ieder geval, als je weet waardoor ze veroorzaakt worden. 

Zodra je de oorzaak wegneemt, ontstaat er al verlichting. Na een rustperiode van een week of 6 kun je er vaak weer tegenaan. Overspannenheid kan echter wel heel heftig aanvoelen omdat het vaak plotseling optreed. Een burnout is een langer inslijtproces voor je de klachten echt bewust bent. Daarom wordt een burnout ook wel een sluipende ziekte genoemd, waar je ook serieus blijvende schade aan kan oplopen als je het niet aanpakt.

Bij een burn out kun je exact dezelfde symptomen hebben. Het grote verschil is dat ze niet zomaar verdwijnen als je het even rustiger aan doet. De mate van uitputting is veel groter en daarmee neemt het herstel veel meer tijd in beslag.

Omdat je je veel langer in een stressvolle situatie hebt bevonden, is het ook moeilijker om er weer uit te komen. Burn out klachten ontstaan niet zomaar. Daar is een jarenlange opeenstapeling van stress voor nodig. Reserves zijn uitgeput en je hebt dus niets meer om op terug te vallen.

Symptomen van een burn out

Ook de symptomen van een burn out zijn vaak heftiger dan die van een overspannenheid. 

Ik geef je een overzicht van de meest voorkomende psychische klachten en lichamelijke symptomen burn out. 

Psychische symptomen

• Geestelijke Uitputting: het enige wat je wilt is rust. Je voelt je letterlijk op. Tegen dit gevoel moet je constant vechten. Dat gevecht levert je alleen maar meer uitputting op, want het kost alleen maar energie. En die heb je juist niet als je in een burnout zit.  
• Slechte concentratie: het lukt je nauwelijks een taak af te ronden of ergens vol voor te gaan. De simpelste dingen kosten je veel tijd en energie. En wil je je ergens vol op richten, dan lukt dat meestal nog geen vijf minuten. 
• Problemen met het geheugen: dingen onthouden lukt je niet. Zelfs een boodschappenlijstje maken kost al moeite. 
• Piekeren: in je hoofd is een constante gedachtestroom aanwezig. Dat is een negatieve stroom die veel energie kost. Je maalt over allerlei zaken en komt maar niet tot concrete antwoorden. Je zorgen worden almaar groter. 
• Een opgejaagd gevoel: je hebt constant het gevoel dat dingen af moeten. Ondertussen blijf je achter de feiten aanlopen. Bovendien sta je constant ‘aan’. Eigenlijk roept je reptielenbrein continu dat je in gevaar bent. Als gevolg daarvan krijgt je lichaam steeds het signaal dat het moet vechten of vluchten. Deze staat van paraatheid vreet energie. 
• Je bent prikkelbaar: alles wat anderen om je heen doen is te veel. Je partner krijgt een snauw als hij je wat vraagt. Van je kinderen kun je al helemaal niets hebben. En als iemand op je werk je vraagt of je iets voor hem kunt doen, val je boos naar hem uit. 
• Je kunt niet tegen drukte of lawaai: waar je vroeger nog graag naar een feestje ging, geeft de gedachte daaraan alleen al je nu een gevoel van walging. Dit heeft grote invloed op sociale contacten, want je vermijdt zoveel mogelijk drukke of lawaaierige plaatsen. Rennen je kinderen een keer met speelgoedpistolen door het huis? Dan vlucht je het liefst in je eentje naar een aparte ruimte. 
• Je huilt snel: niet alleen een mooie film maakt je aan het huilen. Alles wat ook maar een beetje tegenzit, veroorzaakt een waterval aan tranen. Sterker nog, soms huil je terwijl je geen idee hebt waarom. Je emoties zijn je volledig de baas.  
• Een gevoel van controleverlies: bij alles wat je doet heb je het gevoel dat je geen controle hebt. Dat simpele klusjes ineens niet meer lukken, is ook een vorm van psychische klachten. Een gevoel van onmacht bekruipt je. 
• Er komt niets meer uit je handen: wat je ook doet, alles mislukt. De kleinste dingen kosten te veel energie, waardoor ze niet lukken. Dat geldt zelfs voor de dingen die je altijd zo leuk vond. Daardoor verlies je interesse en geeft niets je meer energie. 

Lichamelijke symptomen burn out 

Ook aan lichamelijke klachten herken je een burn out. Deze klachten komen in een vroeg stadium ook voor en dienen dan als waarschuwingssignaal. Besteed je er geen aandacht aan, dan verergeren de lichamelijke klachten tot je uiteindelijk opgebrand thuis zit.

• Lichamelijke vermoeidheid 
• Duizeligheid
• Hoofdpijn
• Drukkend of pijnlijk gevoel op de borst
• Hartkloppingen
• Problemen met de spijsvertering
• Een opgeblazen gevoel of buikpijn

Lees tip: Kun je koorts krijgen van stress?

Burn out test 

Herken je jezelf in bovenstaande klachten en twijfel je of je een burn out hebt? Of dat je ernaar onderweg bent, omdat je vaak klachten hebt zoals hoofdpijn? Een simpele test kan je antwoord geven op je vragen. 

In zo’n gratis online test krijg je een aantal schaalvragen voorgeschoteld over je werk- en privéleven. De uitslag van de test is misschien niet voor 100% betrouwbaar, maar het beantwoorden van de vragen geeft al een aardig beeld van de stand van zaken.

Daarnaast is de uitslag een goede indicator van de zwaarte van je problemen. De uitkomst geeft je misschien net het laatste zetje om contact op te nemen met de huisarts of een andere hulpverlener. 

Herstellen van een burn out

Herstellen van een burn out is geen gemakkelijke opgave. De weg naar herstel is bovendien voor iedereen anders.

Bekijk ten eerste samen met een arts of psycholoog wat je wel en niet kunt blijven doen. Voorkom daarbij dat je te veel hooi op je vork neemt. En dat is een lastige, want dat blijkt precies je valkuil. 

Het is wel belangrijk dat je structuur in je dag houdt en passende activiteiten wél blijft ondernemen. Als je actief blijft en een gestructureerde dagindeling hanteert, is de kans op herstel het grootst. 

Verder is het goed te weten dat het herstel van een burn out in 3 fasen verloopt. 

Fase 1: Begrip en acceptatie

Je blijft vechten tegen je burn out totdat je hem begrijpt en accepteert. Pas dan heb je de ruimte voor ontspanning. 

In deze fase bepaal je ook, in samenspraak met een professional, welke activiteiten je kunt blijven doen en welke tijdelijk moeten wijken. Houd zowel je werk- als je privéleven onder de loep en schakel hulp in waar nodig. 

Leestip: Leer jezelf beter kennen door vaker alleen te zijn.

Fase 2. Onderliggende problemen helder krijgen en oplossingen bedenken

Vaak komt een burn out niet voor niets. Je kampt meestal niet ‘slechts’ met werkstress, maar bouwt ook in andere gebieden spanning op. Zoek uit waar die onderliggende spanning vandaan komt. Vraag je ook af hoe je ermee omgaat.

Stress wordt vaak veroorzaakt door niet realistische gedachten. Lees hier eens over verder in het artikel over de RET-methode; een manier om je gedachten om te leren buigen.

Als je hier een duidelijk beeld bij hebt, kun je nadenken over mogelijke oplossingen. Het is raadzaam hier hulp bij te zoeken van een professional. 

Fase 3. De uitvoering van de oplossingen

Op een gegeven moment heb je je lichaam en geest voldoende tijd gegeven voor herstel. Je voelt je weer wat fitter en kunt wat meer aan. Dit is het moment dat je de oplossingen die je bedacht hebt gaat doorvoeren. 

Geef jezelf de tijd om veranderingen aan te brengen in je oude patronen. Dat is geen gemakkelijk proces. Maar het is wel belangrijk dat je vanaf nu op een andere manier met je spanningen omgaat. Dat je meer leert dingen los te laten. De kans is anders groot dat je net zo hard weer in dezelfde valkuil stapt. 

Pak in deze fase ook meer activiteiten op. Bekijk wat je energie geeft en waar je zin in hebt. En wat je kan.

Behandeling van een burn out 

Als de diagnose burn out eenmaal gesteld is, krijg je bij je herstel meestal hulp van je huisarts of van een praktijkondersteuner. Een psycholoog kan worden ingezet, zodat je ook de hardnekkige, onderliggende problemen aanpakt. 

Een burn out behandeling wordt helaas niet vergoed door de basispakketten van de zorgverzekeraars. 

Een behandeling voor burn out is erop gericht dat je meer rust krijgt. In eerste instantie door veel minder te doen. Daarna ga je rust creëren door op een andere manier met je stressvolle situaties om te gaan. Of door een aantal elementen van stress uit je leven te bannen. 

Er bestaat geen medicijn tegen de symptomen van een burn out. Het genezingsproces zal veel meer op mentaal gebied plaats moeten vinden. Daarbij is het ook van belang dat je grenzen leert stellen; zowel thuis als op je werk. 

Van opgebrand naar helder licht

Een burn-out is heftig. Als je volledig opgebrand bent, hebben je lichaam en geest tijd nodig om de energievoorraad weer aan te vullen. Gun jezelf die tijd.

Neem symptomen serieus en voorkom die burn-out. Krijg je hem toch of zit je er al middenin? Onthoud dan dat ook jouw licht weer fel en helder kan gaan branden. Als je maar de tijd neemt en de juiste hulp inschakelt. 

Wat zijn jouw ervaringen met een burn-out? Laat het me gerust weten in een reactie.