Als je met mensen omgaat, is een flinke dosis empathie altijd handig. Maar hoe zorg je ervoor dat jouw empathisch vermogen in balans is en blijft? In dit artikel geef ik je achtergrondinformatie en tips die je daarbij kunnen helpen.
Wat is empathie?
Voordat ik de diepte in ga over dit onderwerp, is het wel handig als je weet wat het woord empathie precies betekent. Volgens de Van Dale is empathie het vermogen om je in te leven in gevoelens van anderen.
Je begrijpt vast wat daarmee bedoeld wordt als je leest wat mijn goede vriendin Cathy overkwam. Cathy had al langere tijd moeite om alle ballen op haar werk in de lucht te houden. Ze besloot haar spanningsklachten te delen met 2 collega’s, Daphne en Monique.
Toen Cathy Daphne vertelde dat ze niet goed meer wist hoe ze al haar werk goed moest blijven doen, reageerde Daphne als volgt: “Ja, dat herken ik wel! Ik heb dat ook heel vaak. Dan weet ik het ook allemaal niet meer. Laatst nog! Ik heb toen thuis even flink uit zitten huilen. En dan gaat het thuis ook nog eens niet allemaal van een leien dakje. Mijn kinderen halen regelmatig het bloed onder m’n nagels vandaan en…”
Cathy bleef netjes luisteren naar het verhaal van Daphne, maar voelde zich zelf totaal niet gehoord. Dat was anders toen ze haar probleem neerlegde bij Monique. Die zei alleen maar: “Jeetje, het lijkt erop dat je het echt even niet meer weet, hè? Wat vind je het moeilijkst aan de situatie?” Daarna kreeg Cathy uitgebreid de kans om haar verhaal te doen.
Ondanks dat Monique geen pasklare oplossing had voor Cathy’s probleem, deed haar inlevingsvermogen al heel veel. Monique erkende de lastige gevoelens die Cathy had. Daardoor voelde Cathy zich gehoord en gezien.
Wanneer je een hoog empathisch vermogen hebt, ben je gemakkelijk in staat je eigen gevoelens even te parkeren. Het spreekt van emotionele intelligentie. Iemand met een gebrek aan empathie kan zich minder makkelijk verplaatsen in het verhaal van de ander. Hij is veel sneller geneigd over zichzelf te beginnen, in plaats van stil te staan bij de pijn van de ander.
Waar is een groot empathisch vermogen goed voor?
Een groot empathisch vermogen helpt je vooral in het contact met anderen. Empathische mensen kunnen sneller inschatten of iemand ergens mee zit. Ze begrijpen sneller wat er aan de hand is en hoe ze kunnen helpen.
Door deze eigenschap verloopt de communicatie met anderen over het algemeen soepeler. Iemand die empathisch is, past zijn gedrag namelijk aan aan de behoeften van de ander. Dat bevordert de relatie ontzettend.
Lees tip: Sneller manipulatie in je relatie leren herkennen.
Cathy uit ons voorbeeld zal in het vervolg haar problemen niet meer zo snel neerleggen bij Daphne. Ze voelde zich door haar totaal niet gezien en gehoord. Voor nieuwe gesprekken over gevoelige zaken zal Cathy sneller naar de empathische Monique stappen.
Ook binnen intieme relaties speelt empathie een grote rol. Hoe meer je je kunt invoelen in de pijn en lastigheden van je partner, hoe meer die zich gezien en gehoord zal voelen. Dat komt jullie band in alle opzichten ten goede.
Voordelen van een hoog empathisch vermogen
Laten we het begrip empathie nog eens wat verder uitpluizen. Welke eigenschappen horen nu eigenlijk bij een empathisch persoon? Hoe komt het dat hij zich zo goed kan inleven in een ander?
A. Je kunt inschatten hoe de ander zich voelt
Als je over voldoende empathie beschikt, kun je inschatten welke emoties de ander heeft. Niet per se omdat die ander dat zegt. Je pikt die emoties juist op andere manieren op.
Je hoort bijvoorbeeld aan iemands stem dat hij het helemaal niet meent als hij zegt dat het goed met hem gaat. Of je leest het af aan de lichaamstaal van de ander.
Emotie is iets wat echt niet altijd in woorden te vangen is. Daar heb je soms ook andere signalen voor nodig. En juist voor die signalen heb je extra antennes als je een groot empathisch vermogen hebt. Dit noem je dan ook emotionele intelligentie.
Een paar jaar geleden ontmoette ik Hans. Hij was op een cruciaal moment in staat geweest zich te verplaatsen in de emotie van een ander. Toen hij een elektronicazaak binnenliep, merkte hij dat de verkoper gek gedrag vertoonde. Hans vroeg hem of alles goed was en de verkoper bevestigde dat. In zijn ogen zag Hans echter iets anders: pure angst.
Zodra Hans buiten was, heeft hij 112 gebeld. En dat was maar goed ook, want de verkoper had moeten vrezen voor zijn leven. Een overvaller was bezig geweest het magazijn leeg te roven op het moment van Hans’ aanwezigheid.
Doordat Hans verder keek dan de verbale boodschap van de verkoper, heeft hij op een adequate manier kunnen reageren.
B. Je kan goed luisteren
Een andere kwaliteit van mensen met veel empathisch vermogen is dat ze goed kunnen luisteren, zonder daar de eigen gedachten te veel ruimte te geven. Zonder te oordelen dus.
Iemand die goed luistert, is niet alleen voornamelijk stil, maar kan ook op het juiste moment doorvragen. Denk maar terug aan Monique, de collega van Cathy die eerst echt luisterde en daarna inging op Cathy’s diepere gevoelens.
Ook compassie tonen op momenten dat iemand emotioneel wordt, hoort bij een goede luisteraar. Hij legt een keer een hand op de schouder van de ander als die het moeilijk heeft, of blijft juist stil als de ander door de emoties even ruimte nodig heeft om zijn verhaal af te maken.
Als een empathisch iemand luistert naar het verhaal van een ander, zal hij zelf dus weinig ruimte innemen.
C. Je hebt een groot inlevingsvermogen
Als je empathisch gedrag vertoont, ben je daarnaast goed in staat je in te leven in de gevoelens van de ander. Je voelt niet alleen emoties goed aan, maar weet ook wanneer de ander hulp nodig heeft. Binnen intieme relaties is dit van heel grote waarde.
Ook kun je je makkelijk verplaatsen in de ander. Zonder dat je het verhaal overneemt. Of invult voor die ander wat hij voelt. Je weet de balans te vinden tussen goed luisteren, doorvragen en aanvoelen. Die combinatie is goud waard.
D. Je houdt rekening met de gevoelens van een ander
En als je dan weet hoe die ander zich over bepaalde zaken voelt, lukt het je als empathisch persoon ook nog eens erg goed om rekening te houden met die gevoelens.
Stel, je familie komt op bezoek voor het kerstdiner. Je merkt dat boosheid overheerst bij je broer, omdat hij vindt dat hij niet goed is behandeld door zijn collega. Dan zou je er natuurlijk voor kunnen kiezen die boosheid te negeren. Het is immers kerst, maar je toont wel een gebrek aan empathie.
Maar als je empathie groot genoeg is, zul je ruimte maken voor zijn emoties; nog voordat het kerstdiner begint. Je neemt de ruimte te luisteren, zonder je eigen mening te ventileren. Het enige wat je wilt, is je broer beter begrijpen. En reken maar dat hij jouw luisterend vermogen op prijs stelt.
Lees tip: Wat kun je doen als je moeder een narcist is?
Nadelen van een groot empathisch vermogen
Als je een groot empathisch vermogen hebt, wordt dat over het algemeen gezien als een positieve eigenschap. Maar kan je inlevingsvermogen ook te groot zijn? Ja, dat kan zeker. En dan kan een groot empathisch vermogen zomaar veranderen in een negatieve eigenschap.
E. Emoties van de ander kosten jou energie
Als je naast empathisch ook (hoog)sensitief bent, kan de impact van de emoties van anderen groot zijn. Je neemt gevoelens als woede of verdriet over en al die emoties zuigen je helemaal leeg.
Dus ondanks dat je altijd de neiging hebt mensen te helpen en naar ze te luisteren, moet je af en toe ook aan jezelf denken.
F. Je zet de ander snel op de eerste plaats
Wat ook kan gebeuren als je erg empathisch bent ingesteld, is dat je enorm op de ander gericht bent. Je vindt het prettig naar de mensen om je heen te luisteren en hen te helpen bij de dingen die ze meemaken.
Dat is natuurlijk een prachtige eigenschap, maar het wordt lastig als je daarbij jezelf niet in acht neemt.
G. Je stelt niet snel grenzen
Bovenstaande heeft alles te maken met grenzen stellen. Als je te empathisch bent, lukt dat niet zo goed. En dat kan nog wel eens slecht voor je uitpakken. Waar je heel veel ruimte hebt voor de emoties van anderen, geef je je eigen persoonlijke gevoel niet altijd genoeg aandacht. Dat breekt je op den duur op.
Het gaat er dus om dat je de juiste balans houdt: dat je wél empathisch bent, maar af en toe ook bewust voor jezelf kunt kiezen. Dat iemand anders bijvoorbeeld ook eens naar jóuw verhaal luistert.
Lees ook: Leer meer over jezelf door vaker alleen te zijn.
Zo vergroot je je empathisch vermogen op een gezonde manier
Lukt het jou maar niet om op empathische wijze contact te maken met de mensen om je heen? Dat kan heel vervelend zijn. Voor de ander, maar ook voor jou. De kans is namelijk groot dat je daardoor ook minder goed in staat bent diepgaande relaties aan te gaan.
Empathisch vermogen kun je gelukkig ontwikkelen. Tenminste, in de meeste gevallen. Voor narcisten geldt het tegenovergestelde. Zij kunnen zich nooit volledig inleven in de ander; zelfs niet als ze daar nog zo hard hun best voor doen.
Leestips:
Het loont wel altijd de moeite om in ieder geval te proberen je gedrag te voorzien van de nodige dosis empathie. Hoe je dat doet, vertel ik je hieronder.
1. Luister actief
Zoals ik eerder al aangaf, is een empathisch persoon in zijn hele houding gericht op de ander. Dat is dus de eerste stap die jij ook kan zetten: sta écht open voor het verhaal van de ander. Daarvoor zijn een aantal stappen van belang:
- Wees stil als de ander wat vertelt.
- Luister naar zijn woorden.
- Controleer of je de ander ook echt begrijpt.
Vraag bijvoorbeeld door of vat dingen samen. En schuif jouw behoefte om je eigen verhaal te vertellen vooral opzij.
2. Wees geïnteresseerd
Luister niet alleen als de ander met een probleem komt. Vraag uit jezelf ook eens door naar aspecten in zijn leven waar je nog weinig vanaf weet. Hoe gaat het bijvoorbeeld met de gezinsleden van je collega? Waar houdt hij zich buiten zijn werk graag mee bezig?
Dit soort oprechte interesse leidt zeker tot een diepere connectie.
3. Kijk naar lichaamstaal
Soms zegt iemand met woorden dat het goed gaat, maar zegt zijn non-verbale gedrag totaal iets anders. Laat daarom altijd je intuïtie spreken. Let op iemands houding en vraag door als je het gevoel hebt dat er iets niet klopt.
Respecteer wel altijd de grens die de ander daarin aangeeft. Het gaat niet om jouw gelijk, maar om het creëren van ruimte voor een goed gesprek. En voor dat laatste moet ook de ander openstaan.
4. Neem de tijd voor een goed gesprek
Als de ander aangeeft wél met je te willen praten, is het belangrijk dat je ook echt de tijd hebt om naar hem te luisteren. Heb je die niet, terwijl het gesprek toch op gang komt? Zeg dan dat je jullie conversatie graag op een ander moment wilt voortzetten. En doe dat ook. De ander voelt zich dan echt gezien.
5. Laat verhalen over jezelf thuis
Als iemand iets kwetsbaars met je deelt, is het belangrijk dat je de ruimte om te praten ook echt bij hem laat. Laat jouw mening achterwege en draai het verhaal niet naar jezelf. Het gaat nu om de ander; niet om jou.
6. Geef je grenzen aan
De laatste tip is vooral belangrijk als je te veel empathie hebt. Merk je dat andermans emoties je te veel doen, geef dan aan dat je zijn openheid waardeert, maar dat je graag op een ander moment naar het hele verhaal luistert. Kies daarvoor een moment waarop je meer ruimte voelt om naar het verhaal van de ander te luisteren. Op deze manier kom je op voor jezelf én voor de ander.
Empathisch gedrag voor gezonde relaties
De aanwezigheid van empathisch vermogen speelt altijd een rol in de relatie die jij met mensen aangaat. Wees je daarvan bewust.
Ik hoop dat je door dit artikel nog beter de link tussen empathie en relaties bent gaan begrijpen. Verder hoor ik graag hoe jij je eigen empathisch vermogen inschat. Laat me gerust weten welke kwaliteiten jij al bezit!