Narcistische moeder

Wanneer je een narcistische moeder hebt, is je opvoeding waarschijnlijk anders geweest dan die van de meeste mensen. Ondanks dat je onvoorwaardelijk van haar houdt, stond de narcistische persoonlijkheidsstoornis van je moeder een diepe emotionele band in de weg. 

Hoe dat zit, leg ik je uit in dit artikel. Ook vertel ik je wat de gevolgen zijn van een narcistische moeder en wat je kunt doen om van haar los te komen.

👉 Heb jij te maken met een narcist? Bekijk mijn cursus voor slachtoffers van narcistisch misbruik.

Narcisme en manipulatie

Narcisme, manipulatie… deze woorden worden tegenwoordig te pas en te onpas gebruikt. Soms terecht, soms helemaal niet. Maar waar hebben we het eigenlijk over als we van narcisme spreken? Is het hetzelfde als manipulatie?

Nee, narcisme en manipulatie zijn geen synoniemen van elkaar. Maar iemand met een narcistische persoonlijkheid is wel een meester in manipulatie. 

Iemand die narcistisch gedrag vertoont, kent over het algemeen geen empathie. De hele wereld draait om hem. Een narcist lijdt meestal aan grootheidswaanzin; hij vindt zichzelf geweldig.  

In mijn artikel De kenmerken van narcisme kun je lezen dat narcisme in verschillende gradaties voorkomt. Er zijn mensen met narcistische trekjes, maar ook mensen die aan een psychische stoornis lijden. 

Omdat narcisten zichzelf zo belangrijk vinden, doen ze er alles aan om hun zin te krijgen. Manipulatie is daarbij een enorm belangrijk wapen. Ze laten jou denken dat je dingen fout doet, terwijl ze eigenlijk zelf de aanstichter van de problemen zijn. 

Hoe herken je een narcistische ouder?

Zoals je hierboven al hebt kunnen lezen, is een narcist over het algemeen een kei in manipuleren. Dat manipulatieve gedrag zie jij misschien ook terug bij jouw narcistische moeder. Ze speelt bijvoorbeeld mensen tegen elkaar uit of ze accepteert je relatie niet uit jaloezie. Ook de volgende kenmerken zijn terug te zien bij een narcistische ouder.  

Voorwaardelijke liefde

Ik weet dat het hard klinkt, maar een narcistische moeder kan niet onvoorwaardelijk van haar kind houden. Waar andere moeders echt wel over de misstappen van hun kinderen heen kunnen stappen, lukt een narcistische moeder dat niet. 

Ze wil dat haar kind aan haar hoge verwachtingen voldoet. In feite verwacht ze dat haar kinderen perfect zijn. Vallen ze even uit die rol, dan zal moeder moeiteloos het arme slachtoffer spelen. 

Die voorwaardelijke liefde is ook terug te zien in haar kritische uitlatingen. Een narcistische moeder laat geen kans aan zich voorbijgaan om eens even goed te vertellen wat er allemaal mis met je is. 

Je draagt volgens haar kleding die niet flatteert en hebt een baan die ver onder je niveau ligt. Ook je vrienden worden standaard afgekeurd, om over je partner maar niet te spreken. Dit zijn slechts voorbeelden, maar de boodschap is duidelijk: je doet het nooit goed genoeg. 

Je narcistische moeder wijst je liever op haar eigen prestaties. Want zelf is ze (in haar ogen) natuurlijk perfect!  

Lees ook: Wat als je vader een narcist is?

Perfect, of liever niet?

Narcistische moeders vinden goede prestaties dus heel belangrijk. Heb jij wel eens een knappe sportprestatie geleverd? Dan zul je je misschien in het verhaal van Hilke herkennen.

Zij werd op jonge leeftijd nationaal tenniskampioen van haar klasse. Haar (narcistische) moeder kon niet trotser op haar zijn. Tenminste, zo deed ze zich voor naar de buitenwereld. 

Hilkes moeder liet geen kans onbenut om mensen haar trots te tonen. Dit meisje was háár dochter. Ze had het talent zéker van haar moeder geërfd; die was in haar jeugd ook geen onverdienstelijk tennisster geweest. 

Direct na het kampioenschap werd Hilke thuis het zwarte schaap. Haar moeder veranderde als een blad aan een boom. Hilke kreeg ineens constant kritiek over zich heen. En zonder aanwijsbare reden nam het aantal woede-uitbarstingen van haar moeder enorm toe. 

Hilkes moeder liet dat typische narcistische gedrag zien waar je als kind letterlijk gek van kunt worden. Naar de buitenwereld sprak ze vol trots over de prestaties van haar dochter, maar thuis kon Hilke daarna helemaal niets meer goed doen. 

Je ziet zo’n kentering vaker terug bij narcistische moeders. In feite voelen ze zich bedreigd door de successen van hun kind. Het liefst staan ze natuurlijk zelf in de schijnwerpers. Als hun kind die positie overneemt, kunnen ze daar slecht mee omgaan. En je weet vast wat ze zeggen over katten in het nauw… 

Lees ook: Wat is verborgen narcisme?

Afhankelijke positie

Iets anders waar kinderen van narcistische ouders vaak mee te maken krijgen, is een ongezonde afhankelijkheidspositie. Een narcistische moeder houdt haar kind maar wat graag afhankelijk, simpelweg omdat ze dan de controle blijft houden. 

Ze zet daarvoor allerhande middelen in. Waar nodig veinst ze empathie of manipuleert ze met ‘goede adviezen’ over vrienden die niet goed genoeg zijn voor haar kind. 

Een andere effectieve manier om die controle te behouden, is geld. Zolang een narcistische moeder jou als kind geld blijft toestoppen, creëert ze heel gemakkelijk een schuldgevoel als je dan eens voor jezelf wilt kiezen. Het is toch wel heel ondankbaar om je moeder zo tekort te doen, na alle hulp die je van haar hebt gehad, zo vindt ze.

Wat zijn de gevolgen van een narcistische moeder?

Je weet nu beter hoe je een narcistische ouder (in dit geval moeder) kunt herkennen. Maar wat zijn eigenlijk de gevolgen van een opvoeding die geleid wordt door zo’n moeder? Wat doet het bijvoorbeeld met je eigen emotionele behoeften? 

Geloof me, de gevolgen van een opvoeding door narcistische ouders zijn niet mals.  

1. Onderontwikkelde zelfvalidatie

Het grootste gevolg van een kindertijd onder de vleugels van narcistische ouders is een onderontwikkelde zelfvalidatie. 

Dat komt op het volgende neer: als jouw moeder een narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft, heeft ze jou in je kindertijd nooit echt de kans gegeven je door te ontwikkelen tot een volwaardig eigen persoon. Háár belangen stonden altijd bovenaan haar agenda. Empathie richting jou was ver te zoeken. 

Kinderen die het emotioneel gezien altijd zelf maar uit moeten zoeken, komen nooit stevig in hun schoenen te staan. Door de onvoorspelbaarheid binnen het gezin en de constante dreiging van kritiek hebben zij geleerd zich te verbergen.

Leestip: Hoe ga je om met emotionele chantage?

Dit maakt dat zelfvertrouwen en eigenwaarde zich nooit goed kunnen ontwikkelen. Op latere leeftijd laten kinderen van narcistische ouders vaak een extreem pleasend karakter zien. Ze weten niet wat het is om op te komen voor hun eigen verlangens en behoeften.   

2. Stress

Als je opgevoed wordt door een narcistische moeder, ervaar je in je kindertijd nogal wat stress. Je bent altijd bang dat je iets verkeerd hebt gezegd, krijgt overal de schuld van en je kan dingen in de ogen van je moeder alleen maar fout doen. 

Dat is een zware last om te dragen. En vergis je niet, die stress blijft ook nadat je het ouderlijk huis verlaten hebt aanwezig. 

Eigenlijk worden angst en stress in de constante nabijheid van een narcist op je harde schijf  geprogrammeerd. Je bent zelfs zó gewend geraakt aan bepaalde patronen, dat je er ook in je latere relaties naar op zoek gaat. De kans is daardoor groot dat je met een narcistische partner thuiskomt. 

Lees ook: Herken passief agressief gedrag.

3. Faalangst

Narcistische moeders leggen een torenhoge druk op hun kinderen. Dit leidt meer dan eens tot de ontwikkeling van een fikse portie faalangst. 

En dat is natuurlijk niet zo gek. Als je altijd naar je hoofd geslingerd hebt gekregen dat wat je deed niet goed genoeg was, zullen die gevoelens van onzekerheid niet zomaar verdwijnen als je ouder bent. 

Faalangst beperkt mensen op veel vlakken. Ze besluiten bijvoorbeeld eerder om dingen niet te doen. Dan kunnen ze namelijk ook niet falen. Maar ja, als je lastige dingen nooit aanpakt, kun je natuurlijk ook nooit je talenten ontwikkelen. 

4. Destructief gedrag

Niet ieder kind van narcistische ouders zal zich op dezelfde manier ontwikkelen. Waar veel kinderen gaan pleasen, zijn er juist ook die overal tegenaan gaan schoppen. Soms zelfs letterlijk. Ze gaan destructief gedrag vertonen.

Destructief gedrag komt voor uit destructief recht. Met andere woorden: als je het gevoel hebt dat jou onrecht is aangedaan, vind je dat je het recht hebt om vernielzuchtig te worden. 

Dat wil niet zeggen dat dat altijd een heel bewuste keuze is. De meeste destructieve mensen voelen veel boosheid of frustratie, maar weten niet eens waar die vandaan komt.

Feit blijft dat een narcistische ouder die gevoelens van onrecht zomaar kan veroorzaken. 

Ik geef je wat voorbeelden van destructief gedrag:

• vandalisme
• verslaving 
• zich afsluiten van sociale contacten
• een ongezonde relatie met eten
• automutilatie
• suïcide

Denk je zelf wel eens na over zelfmoord? Praat er dan over. Je kunt bijvoorbeeld heel makkelijk online terecht op de website van 113. 

Hoe kun je loskomen van een narcistische moeder?

Als je bovenstaande gevolgen leest, kun je je misschien wel voorstellen dat het niet erg gezond is om in de greep van je narcistische moeder te blijven. 

Hoe hard het ook klinkt, het is voor je persoonlijke ontwikkeling beter om wat meer afstand te nemen. Pas dan kun je ontdekken wat je eigen behoeften zijn. Hoe je dat doet, vertel ik je hier. 

A. Stel grenzen

De allerbelangrijkste tip die ik je mee kan geven is dat je grenzen moet stellen. En dat gaat geen gemakkelijke opgave zijn, aangezien je waarschijnlijk nooit geleerd hebt dat te doen. 

Je narcistische moeder heeft waarschijnlijk altijd bepaald hoe ver je mocht gaan als zoon of dochter. Toch is het nu tijd om dat zelf te gaan bepalen. 

Die grenzen moet je zó stellen, dat je moeder je niet meer op emotioneel niveau kan raken. Ga bijvoorbeeld nog wel bij haar langs, maar wapen jezelf vooraf al tegen haar uitbarstingen of kritische taal. 

En hoe moeilijk het ook is, houd zelf emoties buiten de deur in jullie gesprekken. Die zal een narcistische vrouw alleen maar in haar voordeel gebruiken. 

Dus hoewel dit de belangrijkste tip is, zal dit ook de moeilijkste zijn om uit te voeren. Het is extreem lastig om je eigen gevoelens te parkeren als het om je ouders gaat. Je moeder blijft je moeder, of je nu wel of niet met haar op één lijn ligt. 

Lees ook: Hoe kun je los leren komen van een narcist?

B. Agree to disagree

Met agree to disagree bedoel ik dat je moet gaan accepteren dat jij en je moeder het lang niet over alles eens gaan zijn met elkaar. Natuurlijk wil je het liefste dat dat wel zo is, maar feit blijft dat mensen met narcisme nauwelijks empathisch kunnen zijn. 

Leestip: Kan een narcist veranderen?

Je moeder zal zich dus nooit in kunnen leven in jouw trieste verhaal over de breuk met je partner. Waarschijnlijk krijg je er eerder nog een sneer overheen. Iets als: “Ik snap wel dat hij bij je weg is gegaan. Het wordt tijd dat je in de spiegel kijkt en inziet hoeveel je het afgelopen jaar aangekomen bent. Dat is toch niet aantrekkelijk voor een man?”

Natuurlijk slaat ze hier de plank mis, maar daarover een discussie aangaan is volledig zinloos. Het enige wat je kunt doen om je punt te maken, is weggaan. 

C. Leg de schuld niet bij jezelf

Hoe jij ook om wilt gaan met je narcistische moeder, onthoud heel goed dat jij geen schuld hebt aan de opvoeding die je hebt gehad. Je bent eerder een slachtoffer van deze toxische relatie. 

Je moeder zal je waarschijnlijk laten denken dat je de problemen in je volwassen leven helemaal zelf veroorzaakt hebt. Voor je het weet geloof je dat ze gelijk heeft. Onthoud: narcisten zijn een kei in manipuleren. Jij bent slechts een pion geweest in je moeders schaakspel. 

Lees ook: Leer pathologisch liegen herkennen en stoppen in je leven.

D. Zoek professionele hulp 

Het is extreem moeilijk om een acceptabele relatie op te bouwen met je narcistische moeder. Als jij merkt dat het je zelf niet lukt, zoek dan alsjeblieft hulp bij een professional. 

Er zijn genoeg therapeuten die gespecialiseerd zijn in dit soort relaties en jou met hun expertise verder kunnen helpen. 

Leestip: Wanneer laat een narcist je met rust?

Als je moeder narcistisch is 

Herken jij bij jouw moeder de kenmerken van een narcist? Dan sta je voor een pittige klus. Je moet gaan accepteren dat de relatie nooit in balans kan zijn op emotioneel vlak. Daarnaast moet je gaan voelen waar jouw grenzen liggen, zodat je niet telkens weer die pijn van afwijzing voelt. Dat is heel lastig. Je moeder blijft toch je moeder… 

Toch gun ik je dat het je lukt. Dat je meer ruimte krijgt voor je eigen emoties en dat je weg kunt komen van de pijn die je als kind voelde. Want dat verdien je.

Hoe zou jij de relatie met een narcistische moeder gezond houden?