Manipuleren binnen een relatie: zo herken je het!

manipuleren relatie featured

Manipuleren binnen een relatie; hoe handig zou het zijn als je het herkent? En dat is nog niet zo makkelijk als het klinkt. Een manipulator weet dondersgoed hoe hij jou op slinkse wijze kan beïnvloeden. Zonder dat je het door hebt dus. In dit artikel vertel ik je hoe je manipulatief gedrag wél kunt herkennen. En wat je kunt doen als je ermee te maken krijgt. 

👉 Heb jij te maken met een narcist? Bekijk mijn cursus voor slachtoffers van narcistisch misbruik.

Wat is manipulatie?

Als je kijkt naar de afkomst van het woord manipulatie, kom je terecht bij het Latijn. ‘Manus’ betekent ‘hand’. Als je iets manipuleert, maak je met de hand aanpassingen aan iets. 

Manipuleren kan dus heel positief zijn. Bijvoorbeeld als je iets wilt maken met bepaalde materialen.

Wanneer manipulatie in verband wordt gebracht met communicatie, heeft het woord echter niet zo’n positieve betekenis. Een manipulator probeert de ander iets te laten doen in zijn eigen voordeel. 

Welke gevolgen dat voor die ander heeft, vindt iemand die manipuleert niet belangrijk. Hij kijkt puur naar zijn eigen behoeften. 

Niet elke vorm van manipulatie is even heftig. Zo kun je bijvoorbeeld een leugentje om bestwil niet vergelijken met het manipulatieve gedrag dat iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis laat zien.   

Lees ook: Wat zijn de kenmerken van een narcist?

Waarom is manipulatie binnen een relatie slecht?

Als in een relatie manipulatie veel voorkomt, wil dat eigenlijk altijd zeggen dat de verhoudingen scheef liggen. Een manipulatieve partner plaatst zichzelf altijd boven zijn wederhelft. 

Wat manipulatie met je relatie doet, laat ik je zien aan de hand van een voorbeeld uit de praktijk. Mijn cliënte Nina kwam een tijd geleden bij mij. Haar vriend bleek een rasechte manipulator, maar zij kon dat in eerste instantie niet herkennen.  

Nina had een afspraak met mij gemaakt omdat ze zich overal zo onzeker over voelde. Ze wist alleen niet waar die onzekerheid vandaan kwam. Na een aantal gesprekken kwam de waarheid boven tafel: Nina’s vriend Roy bleek binnen de relatie alle controle te hebben.

Hij wist haar er altijd van te overtuigen dat de zaken op zijn manier moesten. Zo was Nina al part time gaan werken, omdat Roy haar dat zo ‘gunde’. 

Nina was ermee akkoord gegaan, ondanks dat ze altijd dolgraag fulltime had gewerkt. Roy had echter gezegd dat een parttime baan beter voor haar was. Hij vond het belangrijk dat ze voldoende rust kon nemen en lekker kon sporten wanneer zij maar wilde. 

In werkelijkheid had Roy het moeilijk gevonden dat Nina meer verdiende dan hij. Hij wilde graag de kostwinner zijn, zodat hij belangrijker leek voor andere mensen. 

Dit was nog maar 1 voorbeeld van vele. Hoe beter Nina ging kijken, hoe meer zaken haar opvielen aan het gedrag van haar partner. De relatie met Roy bleek geen gezonde relatie. 

Gerelateerd: Hoe herken je verborgen narcisme?

Hoe weet je of je partner je manipuleert?

De meeste manipulators ontmasker je niet zomaar. Kijk maar naar het verhaal van Nina. Zij had altijd het gevoel gehad dat Roy met de beste intenties bepaalde keuzes voor haar maakte. Nina had ver moeten graven voordat ze het werkelijke motief voor Roy’s acties door had. 

Eén van de belangrijkste kenmerken van een goede manipulator is zijn sluwheid. Iemand die manipuleert, zal dat nooit met veel bravoure doen. Daardoor is het ook zo lastig deze destructieve vorm van gedrag te herkennen. 

Gelukkig zijn er wel een aantal kenmerken die jou kunnen helpen een manipulator te ontmaskeren. Hieronder heb ik ze voor je op een rijtje gezet. 

Lees tip: Waar komt narcisme eigenlijk vandaan.

1. Hij laat je aan jezelf twijfelen

Wanneer ben jij het meest beïnvloedbaar? Juist, als je onzeker bent. Jouw manipulatieve wederhelft heeft er dus heel veel baat bij als jij ergens onzeker over bent. Of beter nog: als je je onzeker voelt over heel veel dingen, inclusief jezelf. 

Dat is dan ook de reden dat een manipulator jouw onzekerheden voedt. Hij weet precies wat jouw zwakke punten zijn en hoe hij je daarop kan pakken. 

Weet je partner bijvoorbeeld dat je een echte perfectionist bent? Dan zal hij die kennis inzetten om iets van je gedaan te krijgen. 

Hij wil je bijvoorbeeld overhalen om mee te betalen aan die dure sportwagen van zijn dromen. Dan schetst hij je moeiteloos dat perfecte plaatje met die sportwagen voor de deur. Het plaatje waarin jij de gelukkigste persoon op aarde bent. 

Omdat je gevoelig bent voor dit soort prikkelende toekomstbeelden, zet je al gauw je eigen emoties en gedachten opzij. Je stemt in met de aankoop. 

Dit voorbeeld is natuurlijk wat gechargeerd. Onthoud dat manipulatie in allerlei gradaties voorkomt.  

Lees ook: Hoe gaat een narcist om met geld?

2. Pestgedrag 

Om te kunnen manipuleren wil je partner dus een onzekere versie van jou creëren. Daar zal hij zijn gedrag op aanpassen. Soms betekent dat zelfs dat hij pestgedrag gebruikt om zijn doel te bereiken. 

Ook nu betekent dat niet dat dat pesten er duimendik bovenop ligt. Een manipulator voelt precies aan hoe ver hij kan gaan. Pesterijtjes zal hij voornamelijk als grapjes over laten komen. Dit is een vorm van passief agressief gedrag

Je partner maakt bijvoorbeeld regelmatig kwetsende opmerkingen over je uiterlijk. Dat doet hij echter met een grote glimlach en meestal in het bijzijn van zijn vrienden. 

Je kunt dit natuurlijk afdoen als onschuldige stoeremannenpraat. Maar vraag je eens af wat dit gedrag met jou doet. Geeft het jou vertrouwen? Vind je het fijn als het gebeurt? Als je partner dit soort opmerkingen maar vaak genoeg maakt, kan hij jou zomaar laten denken dat je niet goed genoeg bent. 

Om een beter gevoel te krijgen, ga je nog meer naar zijn pijpen dansen. Je manipulerende partner krijgt je zo steeds meer in zijn macht. 

3. Nee wordt niet geaccepteerd

Stel dat jij je bewust wordt van een grens die voor jou in zicht komt. Je bent diep van binnen van mening dat je best een keer nee kunt zeggen tegen je veeleisende partner. Toch doe je dat niet. 

De reden daarvoor heb ik hierboven beschreven: jij bent intussen zó onzeker (gemaakt) dat je afhankelijk bent van zijn geluk. Je gaat dus geloven dat nee zeggen geen goed idee is. Je kwetst je partner er immers mee. En dat is het laatste wat je wilt. 

De pleaser in jou plaatst zijn geluk boven dat van jezelf. En dat is precies waar een manipulator je hebben wil. 

Zeg je wel een keer nee? Dan zal je partner jou de schuld geven van zijn rotgevoel. Hij zal je bewust maken van jouw aandeel. Waar nodig zal hij de waarheid zó verdraaien, dat jij gaat geloven in zijn verhaal. 

Het gevolg? De manipulator heeft je volledig in zijn macht en jij zal hoogstwaarschijnlijk je beslissing terugdraaien. Uit angst om hem te verliezen, of simpelweg omdat je de behoefte voelt je ‘fout’ terug te draaien. 

Lees tip: Wat kun je doen als je moeder een narcist is?

4. Hij voedt je schuldgevoel 

Een manipulator zal jou lang niet altijd met woorden de schuld geven van zijn rotgevoel. Daar gebruikt hij andere methodes voor. 

Zo hoorde ik laatst over Carlijn, die in haar hoofd altijd maar weer schuld voelde binnen haar relatie met haar partner Jim. Dat zat ‘m niet zozeer in de manier waarop Jim verbaal reageerde op Carlijns keuzes. 

Jim liet het echter wel non-verbaal aan Carlijn merken dat hij het niet eens was met haar beslissingen. Hij werd kortaf en trok een muurtje op waar Carlijn niet goed meer door kon komen. 

Dit resulteerde in een constant schuldgevoel bij Carlijn. Ze voelde zich aansprakelijk voor Jims negatieve gedrag. Carlijn had steeds sneller het gevoel dat ze dingen verkeerd gedaan had.

Het gevolg? Het gevoel van schuld weerhield Carlijn ervan haar eigen grenzen te stellen. 

Lees ook: Leer de pathologische leugenaar te ontmaskeren!

5. Jij wordt verantwoordelijk gemaakt 

In het voorbeeld van Carlijn en Jim zie je het al gebeuren: Jim maakte Carlijn verantwoordelijk voor zijn slechte humeur. 

Deze slinkse vorm van manipulatie komt vaker voor binnen relaties dan je denkt. Communicatie gaat natuurlijk altijd om interactie. De een doet iets waar de ander op reageert. Dat kan verbaal of non-verbaal zijn.

Een manipulator geeft jou regelmatig de schuld van zijn slechte bui. Als je erover begint, zal zijn antwoord simpelweg zijn: “Als jij dit of dat niet had gedaan, had ik me nu niet zo gevoeld.”

6. Alles voor de liefde, toch?

Een typisch voorbeeld van keiharde manipulatie is deze uitspraak: “Als je echt van me hield… gevolgd door dat wat je partner van je gedaan wil krijgen. 

In feite wordt de liefde hier gebruikt om jou voor het blok te zetten. Want zeg nou zelf, je hebt veel over voor de liefde van je leven, toch?

Helaas gaat het hier om manipulatie, niet om liefde. Je partner gaat echt niet meer van je houden als je al die dingen voor hem doet. Hij vindt het alleen ontzettend handig dat hij je op deze manier kan beïnvloeden.

7. Emotionele chantage

Eén van de heftigste vormen van manipulatie is emotionele chantage. En die kan ver gaan. Denk maar aan een opmerking als deze: “Als je het uitmaakt, spring ik voor de trein.” 

Heftig, niet? Een manipulator doet er alles voor om zijn zin door te drijven. Angst is daarbij een handig uitgangspunt. Jij wilt immers niet dat je partner iets zal overkomen… En al helemaal niet dat jij daar schuld aan hebt.

Hoe stop je een manipulator?

Nu je beter weet hoe je manipulatie kunt herkennen, wil je misschien ook wel wat aan jouw ondergeschikte positie doen. Want je relatie met een manipulator zet je nogal snel op 1-0 achterstand. 

In mijn eerdere artikel over de manier waarop je om moet gaan met manipulatie leg ik je precies uit wat je moet doen om je eigen leven weer terug te krijgen. Om te stoppen met ja knikken en jezelf altijd maar in een hoekje te laten drijven.

De belangrijkste punten uit dat artikel vat ik hieronder nog eens samen. Hopelijk kunnen ze jou overtuigen om actie te ondernemen. Dat verdien je namelijk. Niemand wil gemanipuleerd worden. En al helemaal niet binnen betekenisvolle relaties. 

A. Vraag om bedenktijd

Een manipulator zal proberen jou zo snel mogelijk op zijn spoor te zetten. Als je twijfelt of je het zelf wel eens bent met dat spoor, geef dan aan dat je bedenktijd wilt. 

In die extra tijd heb je de ruimte om te luisteren naar wat jij wilt:

  • Wat vind jij van het voorstel?
  • Welke kant wil jij zelf op?
  • Past jouw mening wel of niet in het straatje van je partner?
  • Hoe zal je partner op je antwoord reageren? 

B. Geef duidelijk je grenzen aan

Vooral als je weet dat jouw antwoord niet strookt met de verwachtingen van je partner, zul je sterk in je schoenen moeten staan. De kans is groot dat je manipulerende partner gaat dreigen of je van mening wil laten veranderen. 

Zorg ervoor dat je partner op die momenten niet zijn zin kan doordrijven. Stel duidelijke grenzen en houd daarbij vooral je eigen belangen in het vizier. 

Dat zal lang niet altijd makkelijk zijn. Vergeet niet dat een manipulator vele trucjes heeft om jou van gedachten te laten veranderen. 

Wees daarop voorbereid. Denk vooraf al na over zijn manieren om jou te overtuigen.   

C. Blijf bij je standpunt

Zoals ik al schreef: een manipulator zal er alles aan doen om je van zijn gelijk te overtuigen. Ook als hij je partner is. Laat je dan niet meeslepen. Hoe moeilijk het ook is: blijf bij je standpunt. 

Ondanks dat je partner je anders doet geloven: jij hebt alle recht op een eigen mening. 

D. Kijk goed naar je eigen aandeel

Ten slotte wil ik je vragen kritisch naar jezelf te kijken. Wat maakt eigenlijk dat jij je laat vertellen wat goed en fout is? Ben je een pleaser? Heb je in je opvoeding geleerd je eigen belangen opzij te schuiven? 

Dit soort vragen zijn vooral belangrijk wanneer het je niet lukt los te komen van je manipulerende partner. Vind je het moeilijk je eigen aandeel in de relatie te duiden? Zoek dan professionele hulp van een coach of therapeut. Die kan objectief met je meekijken en je tips geven.

Hoe om te gaan met emotionele manipulatie? 

In dit artikel heb je de term emotionele chantage al voorbij zien komen. Emotionele chantage is één van de heftigste vormen van manipulatie. Het is dan ook extra lastig om daarmee om te gaan. 

Tel daar nog eens bij op dat je niet voor niets de relatie met je partner bent aangegaan. Iets in hem maakt dat je je tot hem aangetrokken voelt (of voelde). 

Jouw verlangen om bij hem te blijven maakt je niet alleen gedreven (je hebt heel veel voor je partner over); het maakt je ook kwetsbaar. De kans is groot dat je het moeilijk vindt de signalen van emotionele chantage te (h)erkennen en grenzen te stellen. 

Bovendien voel je je al gauw schuldig als je niet aan de wensen van je partner kan voldoen. 

Toch is grenzen aangeven precies wat je ook bij emotionele manipulatie moet doen. En erbij blijven. Doe je dat niet, dan weet je eigenlijk zeker dat het emotionele misbruik gewoon doorgaat. 

Lukt het je niet om die grenzen te stellen, ondanks dat je alle signalen van emotionele chantage duidelijk ziet? Zoek dan professionele hulp. Het is echt niet makkelijk om ‘zomaar even’ over je schuldgevoel richting je partner heen te stappen. Praten met een professional kan heel verhelderend werken.   

Lees tip: Hoe kom je los van een narcist?

Blijf geen slachtoffer

Hoe moeilijk het ook is om van manipulatie binnen je relatie af te komen, het is belangrijk dat jij zelf weer de controle krijgt over je leven. Blijf dus geen slachtoffer, maar werk aan je zelfvertrouwen. Ik hoop dat je met bovenstaande tips die stap kunt zetten. Laat je me weten hoe het je vergaat? 

Ben je het zat om gevangen te zitten in een giftige relatie met een narcist?

Overwin narcistisch misbruik en vind je weg naar vrijheid en zelfvertrouwen

Ontdek hoe de narcist je in zijn greep houdt

Begrijp waarom loslaten zo ingewikkeld is

Hervind je zelfvertrouwen en vrijheid

Lees verder over deze cursus
Astrid de Haan, eigenaar
van Leven Vol Lef

4 gedachten over “Manipuleren binnen een relatie: zo herken je het!”

  1. Een manipulator doet dit vanuit een eigen tekort en / of probleem uit eigen kindertijd en jeugd. Als beiden de relatie willen voortzetten zal daar wel naar gekeken en aan gewerkt moeten worden. Niet alleen naar degene die wordt gemanipuleerd. Ik lees op veel sites over deze thematiek dat je dan de manipulator moet terugpakken etc. Dat lijkt me geen wijs advies. Tegelijkertijd is begrenzing, zeker wanneer de ander gevaar loopt, fysiek, mentaal en emotioneel. Lastige situaties. Goed dat jullie hulp bieden op dit terrein

    Beantwoorden
  2. al het enige die ik hier lees is in een mannelijke vorm.
    Hij is narcistisch
    Hij manupileert
    Het zijn echt niet enkel mannen die die doen!!!

    Beantwoorden
  3. Ik werd op 4 maanden relatie 7 keer gedumd omdat “zij” haar zin niet kreeg … al, gauw ging het ook over hoge financiële bedragen maar ik durfde “nee” te zeggen ook al voelde ik de pijn die zal komen!
    Nu een paar dagen gedumd te zijn heeft ze alle contacten verbroken ondanks dat ze mij steeds zegde om als “gewone” vrienden verder te gaan.
    Ja manipulators zijn héél slim! Ze maakte het niet op een gewone manier uit door het te zeggen of met een briefje … maar via een email te sturen die ik moest bevestigen zodat ze een bewijs had dat ik die brief had gelezen, ja het maakt me bang, ik word op een maffiose manier het zwijgen opgelegd.
    Ook al is de pijn niet te dragen maar de beste manier is inderdaad te zwijgen en met je leven verder te gaan en er van te leren.
    Ondanks dat ik deze “valse” liefde heb verloren heb ik toch iets gewonnen.

    Beantwoorden

Plaats een reactie