Hoe herken je een pathologische leugenaar?

pathologische leugenaar featured

Heb jij weleens met een pathologische leugenaar te maken gehad? Of twijfel je of iemand in je omgeving tot die groep behoort? In dit artikel vertel ik je wat pathologisch liegen is, hoe je een pathologische leugenaar herkent en, misschien nog wel belangrijker, hoe je ermee omgaat. 

👉 Heb jij te maken met een narcist? Bekijk mijn cursus voor slachtoffers van narcistisch misbruik.

Wat is pathologisch liegen?

De leugens van pathologische leugenaars zijn onderdeel zijn van een breder ziektebeeld. Deze mensen lijden bijvoorbeeld aan een narcistische persoonlijkheidsstoornis, een bipolaire stoornis of een antisociale persoonlijkheidsstoornis. 

Er is in alle gevallen sprake van een onbedwingbare drang om te liegen. Toch zijn er 2 types pathologische leugenaars te onderscheiden:

  • De persoon in kwestie weet dat hij niet de waarheid spreekt, maar blijft toch zijn leugens volhouden. 
  • De persoon is alle realiteitszin verloren en gelooft zelf heilig in zijn leugens. 

In het tweede geval wordt ook wel gesproken van ‘pseudologia fantastica’. Mensen die hieraan lijden, hebben wanen en weten fantasie en werkelijkheid niet meer van elkaar te scheiden. 

Sommige pathologische leugenaars weten juist heel goed hoe ver hun verhaal van de waarheid af ligt. Zij gebruiken hun leugens om bepaalde doelen te bereiken.

Voor veel pathologische leugenaars werkt de aaneenschakeling van leugens als een verslaving. Ze krijgen een kick als mensen hun verhaal geloven en hen daadwerkelijk gaan zien als de persoon die ze pretenderen te zijn. 

Gerelateerd: Hoe herken je narcisme bij een vrouw?

Oorzaken van pathologisch liegen

Eerder benoemde ik al dat pathologisch liegen vaak onderdeel van een groter probleem; bijvoorbeeld een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Toch kan iemand ook om andere redenen een eindeloze hoeveelheid leugens verspreiden.

Een voorbeeld daarvan zien we bij Kevin. Hij is 34 jaar, werkt als treinmachinist en is vrij onzeker van zichzelf. Onlangs is hij van baan gewisseld, omdat hij zich gepest voelde door zijn directe collega’s. 

Kevin vond dat het anders moest. Zijn onzekerheid is niet verdwenen, maar hij heeft besloten zich wel veel zelfverzekerder voor te doen dan hij eigenlijk is. Om dat te bereiken, liegt hij nu tijdens de koffiepauze zijn levensverhalen aan elkaar. Hij vertelt over zijn stoere hobby’s, zijn uitgaansleven en de vele vrouwen die hij mee naar huis neemt. 

Lees ook: Kenmerken van narcisme leren herkennen.

Niets daarvan is waar. Toch heeft Kevin de verhalen nodig als een soort houvast. Hij weet niet hoe hij anders voor zichzelf moet opkomen en voorkomt op deze manier dat zijn onzekere karakter naar boven komt. 

Pathologisch liegen en het brein

Een andere, medische reden voor pathologisch liegen kan ontstaan wanneer iemand hoofdletsel oploopt. 

Verschillende onderzoeken hebben bovendien aangetoond dat het centrale zenuwstelsel, waar het brein onderdeel van is, sowieso een belangrijke functie speelt in de ontwikkeling van dwangmatig, leugenachtig gedrag. 

Eén onderzoek toonde aan dat de hoeveelheid witte stof in bepaalde delen van het brein groter is bij pathologische leugenaars. De hoeveelheid grijze stof is juist kleiner bij deze groep. 

In de witte stof zitten zenuwverbindingen die een leugenaar verbaal sterker maakt. Doordat de hoeveelheid grijze stof lager is, kent deze persoon minder morele bezwaren. Kortom: liegen gaat makkelijker en het geweten speelt een minder grote rol. 

Lees ook: Hoe kun je het best reageren op een narcistische moeder?

Het verschil tussen liegen en pathologisch liegen 

Is het dan zo dat iedereen die liegt ook meteen pathologisch liegt? Nee, natuurlijk niet. We weten allemaal dat een leugentje om bestwil erbij hoort. Sterker nog, mensen blijken gemiddeld 1 tot 2 keer per dag te liegen. 

Denk maar aan dat moment dat je besluit de verse hondendrol van je hond te laten liggen, omdat je eigenlijk geen zin hebt om hem op te ruimen. Zodra iemand dan langskomt en er iets van zegt, reageer je met: “Sorry, ik heb geen zakjes bij me.” Daar is natuurlijk niets van waar, maar het klinkt sowieso beter dan: “Sorry, ik had geen zin om vandaag de hondenpoep op te ruimen.”

Een leugentje om bestwil kenmerkt zich door zijn onschuldige aard. Daarnaast wordt zo’n leugen meestal gebruikt om te ontkomen aan een straf of een ongemakkelijk gevoel. 

Pathologische leugenaars liegen op een andere manier.

Leestip: Kan een narcist veranderen?

Een aantal kenmerken van pathologisch liegen:

  • De leugens zijn dwangmatig. Iemand heeft van liegen een gewoonte gemaakt en raakt verstrikt in zijn eigen web van onwaarheden.
  • Er is niet altijd een duidelijke reden voor de aaneenschakeling van leugens. 
  • De pathologisch leugenaar voelt geen gewetenswroeging. 

Hoe herken je een pathologisch leugenaar?

Bovenstaande is natuurlijk allemaal goed om te weten, maar hoe herken je nu iemand die dwangmatig liegt? Daar zijn gelukkig manieren voor. 

Het is echter zeker niet altijd simpel om een pathologische leugenaar te ontmaskeren. Vaak zijn de signalen subtiel. Een pathologisch leugenaar weet bovendien als geen ander zijn rol met mooie praatjes te verdoezelen. 

Onderstaande signalen kunnen duiden op ziekelijk liegen.

Leestip: Hoe gaat een narcist om met geld?

1. Lichaamstaal 

In tegenstelling tot mensen die sporadisch liegen is een pathologisch leugenaar prima in staat om er ontspannen bij te staan als hij 1 van zijn leugens tentoonspreidt. Misschien zelfs wel té ontspannen. 

Waar je de gemiddelde mens op een leugen betrapt door zijn gespannen lichaamshouding, kan een pathologische leugenaar moeiteloos onwaarheden vertellen. Hij voelt weinig berouw voor de leugens die hij vertelt. Door dat gebrek aan gewetenswroeging zie je dus vooral een relaxt persoon voor je. 

Kijk dus altijd naar de lichaamstaal als je zeker weet dat iemand liegt. 

2. Oogcontact

Bij een leugentje om bestwil kijkt iemand meestal weg. Het oogcontact van een pathologische leugenaar is juist vaak opvallend aanwezig. Net als de (over)ontspannen lichaamshouding is een blijvend oogcontact de manier om mensen om de tuin te leiden. 

Vraag je dus de volgende zaken af:

  • Weet ik zeker dat de ander liegt?
  • Zo ja, kijkt hij me tijdens die leugen aan?
  • Blijft hij me in de ogen staren zolang hij met me in gesprek is?
  • Zie ik verwijding van de pupillen?

Als je al deze dingen constateert, kan dat duiden op pathologisch liegen.

3. Verzanden in details

Pathologische leugenaars proberen hun verhaal zo waarheidsgetrouw mogelijk te laten lijken. Daarom verzinnen ze vooraf vaak een verhaal waarvan zij denken dat het geloofwaardig is. 

Geloofwaardigheid groeit door de toevoeging van details. En dat is precies waar menig pathologisch leugenaar de fout in gaat: hij slaat door in de balans. 

Zodra je merkt dat elk kleinigheidje uitgebreid wordt uiteengezet, kun je twijfelen aan het waarheidsgehalte van een verhaal. 

4. Held of slachtoffer

Zoals ik al aangaf, gaat pathologisch liegen vaak gepaard met een narcistische, manipulatieve karaktereigenschap. Narcisten zijn geneigd zichzelf neer te zetten als held of slachtoffer. Door die positionering zorgen ze ervoor dat anderen hun aandacht geven. 

Leestip: Wat zijn de 11 zwakheden van een narcist?

Een pathologische leugenaar weet als geen ander verhalen te bedenken waarin hij precies die rol inneemt. Hij vertelt over ernstige problemen die hij op heldhaftige wijze heeft opgelost. Of waarvan hij juist het slachtoffer is geworden. 

Lees ook: Leer verborgen narcisme herkennen.

Meestal komt hij in deze verhalen heel sociaal en invoelend over. Merk je echter dat iemand te vaak op deze manier de aandacht trekt, vraag je dan af wat er klopt van zijn verhalen. 

5. Staat graag in de belangstelling

Een pathologisch leugenaar staat dus graag in het middelpunt van de belangstelling. Als hij merkt dat die aandacht vermindert, zal hij er een schepje bovenop doen. De verhalen die hij rondbazuint, worden hier en daar extra aangedikt. 

Steeds groter wordende verhalen zijn een goede indicator voor pathologisch liegen. 

6. Reageert agressief 

Wanneer je een pathologisch leugenaar aanspreekt op zijn gedrag, kun je een agressieve reactie verwachten. Wat wil je ook? Door jouw bemoeienissen zal hij zijn uiterste best moeten doen om zijn verhaal weer geloofwaardig te maken. 

Een gemiddeld persoon reageert waarschijnlijk minder heftig als hij op een leugen wordt betrapt. Hij zit immers lang niet zo verwikkeld in zijn leugens dan een pathologisch leugenaar. 

7. Hergebruikt andermans ervaringen

Omdat de eigen belevenissen vaak niet voldoende ontzag opleveren, gebruiken pathologische leugenaars met enige regelmaat verhalen van anderen. 

Ze vertellen het verhaal zó, dat ze er zelf een interessante rol in spelen die bij veel mensen opzien doet baren. 

Wees dus alert als je je bij die ene persoon steeds maar weer afvraagt waar je dat verhaal eerder hebt gehoord. 

8. Vermijdt concrete antwoorden op vragen

Ondanks dat iemand die pathologisch leugens verspreidt veel oog heeft voor details, lukt het hem niet om vragen van een ander concreet te beantwoorden. Die kritische vragen kunnen namelijk uit onverwachte hoek komen. 

Concrete antwoorden geven te veel kans om door de mand te vallen. Daarom vermijdt de leugenaar die liever. 

9. Relaties houden geen stand 

Een pathologische leugenaar zal niet gemakkelijk in staat zijn een relatie te onderhouden. Instabiele relaties zijn het gevolg van het leugenachtige gedrag, maar ook vanwege het gebrek aan empathie.

Lees ook: Hoe kun je loskomen van een narcist?

Als iemand nooit aanvoelt dat het met zijn partner niet goed gaat, of dat zijn partner genoeg heeft van de manipulatieve spelletjes, zal de leugenaar niet in staat zijn voldoende vertrouwen te geven. 

Pathologische leugenaars hebben eerder de neiging om uit te gaan van hun eigen gewin. De relatie met de ander is allesbehalve de hoogste prioriteit. Daardoor is de kans groot dat een partner op een bepaald moment zijn grenzen aangeeft en de handdoek in de ring gooit. 

Hoe ga je om met een pathologische leugenaar?

Maar wat als je zelf een relatie met een pathologische leugenaar hebt? Of als je nauw met hem moet samenwerken? Wat als de narcist zelfs je baas is? Hieronder vind je tips die je vertellen hoe je met zo’n manipulatief iemand omgaat. 

Lees tip: Manipulatie in je relatie leren herkennen.

A. Blijf kalm

Stel dat je een vriend of familielid hebt dat pathologisch liegt. Dat zal allesbehalve makkelijk zijn. Waarschijnlijk haalt hij het bloed onder je nagels vandaan met zijn leugenachtige gedrag en is een normale omgang met hem lastig. 

Houd dan toch altijd in je achterhoofd dat jouw boosheid waarschijnlijk juist een averechts effect heeft. Wees daarom kalm, maar wel duidelijk in je boodschap. Geef je grenzen aan zonder dat je je emoties de vrije loop laat. 

B. Veroordeel de leugens niet

Helaas kun je een pathologisch leugenaar niet dwingen te stoppen met liegen. Gebeurtenissen uit het verleden of een persoonlijkheidsstoornis hebben een dusdanige invloed op hem, dat liegen een overlevingsstrategie is geworden.

Veroordeel daarom de leugens niet te snel. Natuurlijk mag je wel je grenzen aangeven. Maar dat kan ook terwijl je oordeelloos naar de ander kijkt. Geef regelmatig aan dat de ander goed is zoals hij is. Zonder alle leugens. 

C. Stel voor samen hulp te zoeken

Een pathologische leugenaar heeft vooral professionele hulp nodig. Het kan daarom heel zinvol zijn aan te bieden die hulp samen te zoeken. 

Verwacht wel weerstand als je dat aanbod doet. Het is natuurlijk niet niks om te moeten erkennen dat de situatie onhoudbaar is en dat je hulp nodig hebt. Dwing de ander daarom niet, maar benoem dat je je oprecht zorgen maakt. Spreek vanuit jezelf en maak de ander bewust van de mogelijkheden die hulp bieden. 

D. Het ligt niet aan jou

Als je erachter komt dat iemand continu tegen je liegt, kan dat een nadelig effect hebben op je zelfvertrouwen. Veel mensen vragen zich bijvoorbeeld af hoe ze zo stom hebben kunnen zijn om in die mooie praatjes te trappen. 

Vergeet echter niet dat een pathologische leugenaar een meester is in manipulatie. Het is niet raar dat je lang hebt geloofd wat er uit zijn mond kwam. Nu je weet dat het grootste deel van zijn verhalen niet klopt, kun je die kennis in je achterhoofd houden. Neem nieuwe heldhaftige verhalen met een korrel zout of spreek de leugenaar aan op zijn gedrag. 

E. Jij blijft het belangrijkst

Als je na verschillende interventies merkt dat de pathologische leugenaar nog steeds zo’n grote invloed heeft op je leven dat je eraan onderdoor gaat, is het tijd om andere stappen te nemen. Kies voor jezelf. Je moet namelijk nog je hele leven met jezelf door een deur kunnen. Dat wordt lastig als je je leven blijft leiden in dienst van iemand anders. 

In het ergste geval moet je volledig met de leugenaar breken. Als het om een vriend of collega gaat, is dat pijnlijk, maar zeker niet onmogelijk. Bij een familielid ligt dat wat gecompliceerder. 

Beperk je contact tot een minimum en bescherm jezelf tegen ongeloofwaardige verhalen die jou in een lastige positie brengen. 

Geef om de ander, maar denk aan jezelf

Kortom, het is fantastisch als je een pathologisch leugenaar wilt helpen. Blijf daarbij wel altijd je eigen grenzen in de gaten houden. 

Welke tip gaat jou helpen als je met een pathologische leugenaar om moet gaan? Laat het me vooral weten!

Ben je het zat om gevangen te zitten in een giftige relatie met een narcist?

Overwin narcistisch misbruik en vind je weg naar vrijheid en zelfvertrouwen

Ontdek hoe de narcist je in zijn greep houdt

Begrijp waarom loslaten zo ingewikkeld is

Hervind je zelfvertrouwen en vrijheid

Lees verder over deze cursus
Astrid de Haan, eigenaar
van Leven Vol Lef

11 gedachten over “Hoe herken je een pathologische leugenaar?”

  1. Hallo.
    Ik heb 6 jaar geleefd met een narcist, pathologische leugenaar (sociopaat/psychopaat).
    Alles verdraait hij, hij liegt om alles, mishandelt en manipuleert.
    Ook heeft hij lak aan de politie of een advocaat.
    Na 14 maanden strijden om los te komen, ben ik ondertussen geestelijk een wrak.
    Doe de laatste poging via de politie om deze man uit mijn leven te krijgen.
    En nog steeds vertelt hij leugens.
    Dit is echt een hel.

    Beantwoorden
    • Beste Jannie,

      Wat een strijd om een einde te kunnen maken aan deze vorm van geweld. Goed dat je door gaat en uit deze relatie wilt stappen. Heel veel sterkte en ik hoop dat de adviezen op Leven Vol lef je helpen om de moed te blijven oppakken. Zoek vrienden op voor de nodige steun en eventueel professionele hulp om hiervan goed te herstellen.

      Hartelijke groet,

      Astrid
      Leven Vol Lef

      Beantwoorden
    • Hey,

      Ik zou graag met je in contact komen ben zelf getrouwd met precies de zelfde persoon zoals je hierboven beschrijft.
      Ben op het moment radeloos hij zit vast omdat hij mij mishandeld heeft, ik zou heel graag met je in contact willen komen.
      Groetjes

      Beantwoorden
      • Beste Nina,

        Alle reacties blijven anoniem, ik kan je dus niet in contact brengen met Jannie (waar je op reageert). Mogelijk kun je wel in contact komen met hulp en/of lotgenoten in je omgeving. Een huisarts kan vaak goed verwijzen en de gemeente kan ook vaak meedenken.

        In elke geval veel sterkte in dit alles.

        Hartelijke groet,

        Astrid
        Leven Vol Lef

        Beantwoorden
    • Hoe zal een narcist reageren als je ziet dat hij steeds naar een andere (steeds dezelfde) vrouw kijkt. En vervolgens zegt nee er is niks aan de hand. Niet alleen aanraken is vreemdgaan…
      Wat is jouw mening?

      Beantwoorden
  2. Hoe ver kan een leugen gaan ??? Iemand volgde beroepsopnderwijs. Geslaagd als lasser. Niks tegen mensen die handenarbeid doen of deden. Heb hem zo leren kennen en was met hem getrouwd.
    Op internet staat hij als zijnde ‘werkzaam als architect’
    Hoe kan hij dat bewijzen.
    Als je solliciteert moet je toch een diploma tonen ???
    Hij verliet mij in 1984 en had een paar relaties alvorens nu een vaste partner te hebben waar hij dochter mee heeft. Hij nam nadat hij me verliet geen contact meer op met de kinderen die wij samen hadden.

    Beantwoorden
  3. Goed stuk. Alleen is ‘een leugentje om bestwil’ niet iets dat je moet willen. Ook, of juist in ‘dat kleine’, is het belangrijk om zuiver te blijven. Blessings 🙂

    Beantwoorden
    • Beste Victor,

      Bedankt voor je reactie. Het is inderdaad het mooist wanneer je helemaal zuiver blijft!

      Hartelijke groet,

      Astrid
      Leven Vol Lef

      Beantwoorden
  4. Heel interessant om dit allemaal te lezen. Ik heb 16 jaar een relatie gehad met (wat ik nu inmiddels weet) een narcist. Ik maakte er wel eens grapjes over maar dacht “Och zo erg is ie toch niet”. Maar zo erg ìs hij dus wel. Ik baal er verschrikkelijk van dat ik dit heb laten gebeuren. Hij vertelt nog steeds zijn leugens en het ergste is dat zoveel mensen er klakkeloos intrappen.
    Helemaal eens met Victor. Een leugen is eigenlijk nooit een goed idee. Ja, ik heb ook wel eens zo’n leugentje om bestwil verteld. Toen een vriendinnetje vroeger gehecht moest worden en doodsbang dat ze iets zou voelen nadat ze verdoofd was (ze lag plat en kon zelf niet zien wat er met haar been gebeurde) toen heb ik gezegd, op haar vraag “zijn ze al begonnen?” – “Ja!” Zij was opgelucht dat ze niks voelde en ik hoopte van harte dat ze het ook echt niet zou voelen toen de eerste hechting gezet werd.
    Ik kies er nu liever voor om dan maar niks te zeggen ipv een leugen te vertellen (al is bovengenoemd voorbeeld natuurlijk wel een uitzondering)
    Fijne dag.

    Beantwoorden
  5. Vanaf dat mijn naaste gebuur voor mij de hystorische woorden na twee jaar wonen zei ” JIJ HEBT MIJ DOOR ” wist ik hoe laat het was . Wij woonden hier 25 jaar vredig met geburen en nu is er een grijze zone al 20 jaar . Resultaat , veel tijd verspilling , veel geld , heel veel verdraagzaamheid , ik een epilepsie (nooit familie kwaal geweest ) en vrouw een haluciantie ademnood .

    Beantwoorden
  6. Mijn man liegt ontzettend veel. wij zijn bijna 23 jaar getrouwd. Hij heeft woningen gekocht maar niet echt. Hij plande bezichtigingen.Hij tekende voorlopige koopcontracten,regelde notarissen etcetera. Tot de dag kwam dat hij zou moeten betalen niks was er dan. Hij veranderde de cijfers van de bedragen in contracten en ik geloofde alles. Als ik soms een naar gevoel had vroeg ik hem en dan kwam hij weer met zogenaamde bewijzen. Hij veranderde zo in officiële stukken tekst en bedragen. Kapot heeft hij mij gemaakt, ben zwaar overspannen volgens de huisarts. Mijn dochter is net zoals haar vader,en is zo van de ene op de andere dag vertrokken naar haar vriend die ze nog geen jaar kent. Ze doen net alsof er niks aan de hand is het leven gaat voor hun gewoon door. Zelf zie ik het niet meer zitten loop met zelfmoord gedachten rond. Soms zit ik in de auto voor het politiebureau in de hoop dat er iemand is voor mij. Het leven met leugenaars is zo verschrikkelijk moeilijk en wanneer je helemaal afhankelijk bent van een leugenaar is het helemaal moeilijk. Ten einde raad ben ik.

    Beantwoorden

Plaats een reactie