Heb jij een narcistische baas? Of denk je dat je er eentje hebt? Lees dan gauw dit artikel. Ik vertel je welke trekjes bij narcistische bazen horen, wat de gevolgen kunnen zijn als je werkt onder een narcistische baas en hoe je met zo iemand omgaat.
👉 Heb jij te maken met een narcist? Bekijk mijn cursus voor slachtoffers van narcistisch misbruik.
Kenmerken van narcisme
Voordat je er zeker van kan zijn dat jouw baas een narcist is, moet je wat meer weten over de narcistische persoonlijkheidsstoornis. Want is je baas ook meteen een narcist als hij op feestjes alleen over zichzelf kan praten? Of als hij enkel zijn eigen doelstellingen centraal stelt?
Lees ook: Waar komt narcisme eigenlijk vandaan?
Narcistische mensen denken altijd en overal maar aan 1 ding: zichzelf. Je kunt met zekerheid zeggen dat ze een onderontwikkeld inlevingsvermogen hebben. Als dat inlevingsvermogen er überhaupt al is.
Narcisten lijden aan grootheidswaanzin. Met andere woorden: ze hebben het gevoel dat zij boven de rest staan. Qua intelligentie, qua looks, qua alles eigenlijk. Hun gedrag is daar dan ook op aangepast. Tegen kritiek kunnen ze niet en empathie is ver te zoeken. Je hoeft bij een narcist dus niet aan te komen met updates over jouw gevoelens.
Verschillende uitingsvormen
Niet iedere narcist laat overigens hetzelfde gedrag zien. Er bestaan namelijk verschillende vormen van narcisme. Een grandioze narcist laat openlijk zien hoe hij in het leven staat. Hij, en hij alleen, is belangrijk. Aan emoties van anderen heeft hij totaal geen boodschap.
Een kwetsbare narcist is minder makkelijk te herkennen. In eerste instantie komt die namelijk minder narcistisch over. Hij doet veel voor anderen.
Leestip: Hoe kom je los van een narcist?
Maar als puntje bij paaltje komt, blijkt dat zijn daden helemaal niet zo belangeloos zijn als ze eruitzien. De kwetsbare narcist heeft vooral een continue stroom aan bewondering nodig om te blijven functioneren. Hij is snel jaloers, wordt regelmatig boos en plaatst zichzelf gemakkelijk in de slachtofferrol.
Kwetsbaar narcisme wordt ook wel verborgen narcisme genoemd.
Niet iedereen met narcistische trekjes heeft ook direct een narcistische persoonlijkheidsstoornis. In mijn artikel over de kenmerken van narcisme vertel ik je meer over de verschillende vormen en gradaties van narcisme.
Hoe herken je een narcistische baas?
Nu je iets meer over narcisme weet, kun je je misschien ook wel voorstellen dat narcistische bazen die behoren tot de groep van de grandioze narcisten het makkelijkst te herkennen zijn.
Maar er zijn ook genoeg verborgen narcisten die een bedrijf of afdeling leiden. Ook zij willen graag belangrijk gevonden worden en voelen zich diep van binnen superieur aan de mensen die voor hen werken.
Mede door hun grootspraak en zelfverzekerde karakter werken narcisten zichzelf razendsnel omhoog in de organisatie. Al hun hele leven hebben ze het gevoel belangrijker te zijn dan de mensen om hen heen. Een leidinggevende functie past daar natuurlijk goed bij.
Nog vaker is een narcistische leidinggevende zijn eigen baas. Mensen met narcisme hebben namelijk extreem veel moeite om voor het gewin van een ander te werken. Ze willen zelf bovenaan de apenrots staan, zodat ze controle hebben over alles wat er op de werkvloer gebeurt.
Als jij je baas verdenkt van narcisme, lees dan onderstaande kenmerken eens door. Zo weet je snel genoeg of je zelf onder een narcistische leidinggevende werkt.
Lees ook: Hoe gaat een narcist om met geld?
1. Gebruik maken van de slachtofferrol
Met name de verborgen narcist maakt maar wat graag gebruik van de slachtofferrol. Narcistische leiders weten maar al te goed hoe ze sympathie bij hun werknemers kunnen opwekken.
Door te laten zien dat ze zo zielig zijn, bijvoorbeeld omdat een belangrijke deal niet is doorgegaan of omdat er zogenaamd persoonlijke omstandigheden spelen, ben je als werknemer nogal snel geneigd die extra stap te zetten.
Vooral als je zelf een laag zelfbeeld hebt, heb je sneller de neiging om het de ander naar de zin te maken. Die pleasende rol haakt perfect in op de wensen van je narcistische leidinggevende.
Lees ook: Herken hoe een narcistische vrouw zich gedraagt.
2. Een continue stroom aan kritiek
Een narcistische baas zal geen kans voorbij laten gaan om uitgebreid kritiek te leveren op je prestaties. Of je nu wel of niet voldoet aan de maatstaven, voor jouw baas is het sowieso niet genoeg. En hij zal je daar steeds weer aan herinneren.
Valse opmerkingen, je belachelijk maken in het bijzijn van anderen en je ideeën keer op keer afwijzen… Het zijn allemaal voorbeelden waarmee een narcist zijn macht groter maakt. Je kunt je voorstellen dat dit soort gedrag niet heel goed is voor je zelfvertrouwen.
Lees tip: Hoe kun je omgaan met een narcistische moeder?
3. Gaslighting
Heb je wel eens gehoord van gaslighting? De term is afkomstig uit het Engels en houdt in dat iemand op manipulatieve wijze probeert jou te laten twijfelen aan jezelf. En dat is precies wat een narcistische leidinggevende graag wil. Want zodra jij twijfelt aan jezelf, is er voor hem meer ruimte zijn invloed uit te oefenen.
Neem Mia, een cliënte van me die laatst bij me langskwam. Ze was enorm emotioneel en was in de afgelopen maanden een groot deel van haar zelfvertrouwen kwijtgeraakt. Toen ik doorvroeg, bleek haar werksituatie de boosdoener. En dan met name haar baas.
Mia, een wat onzekere vrouw, begon een half jaar eerder aan een nieuwe baan. Ze deed er alles aan om haar prestaties te optimaliseren. Ze wilde graag gezien worden als de perfecte werkneemster. Haar baas gaf haar echter een volledig ander gevoel. Als hij zelf een steek had laten vallen, ontkende hij dat en verspreidde hij tegenstrijdigheden onder Mia en haar collega’s.
Mia had steeds vaker het gevoel dat zij degene was die dingen fout deed, terwijl er uiteindelijk altijd bewijs was dat haar baas degene was die de zaken verkeerd aanpakte.
Lees ook: Wanneer laat een narcist je met rust?
Mia was duidelijk het slachtoffer van gaslighting. Door de manier waarop haar leidinggevende met haar omging, ging ze steeds meer aan zichzelf twijfelen. Mia weet nu dat niet zij degene was die fout zat, maar haar baas. Ze heeft intussen een andere werkplek gevonden, waar ze wél wordt gewaardeerd om haar harde werken.
4. Zichzelf van de domme houden
Zelfs als de bewijzen zich opstapelen, zal een narcistische baas niet zomaar toegeven dat hij fouten heeft gemaakt. Hij trekt zijn eigen prestaties nooit in twijfel, maar houdt zich liever van de domme.
Een narcist laat jou maar wat graag geloven dat hij nergens vanaf wist. En als het hem écht te heet onder de voeten wordt, bijvoorbeeld door de bewijzen die op tafel liggen, zal hij je laten geloven dat niet hij, maar jij degene bent die fouten heeft gemaakt.
5. Negeren
Een narcist verstaat de kunst van het negeren als geen ander. Hij doet er alles aan om de mensen in zijn omgeving aan het twijfelen te brengen, zodat hij kan toeslaan als de onzekerheid gaat overheersen.
Op het werk uit zich dat als volgt:
- Je baas neemt de telefoon niet op en belt je ook niet terug. Zelfs niet als je hem dringend verzoekt dat wel te doen.
- Hij negeert mailtjes.
- Hij blijft zo lang mogelijk naar zijn computerscherm staren als je zijn kantoor binnenkomt. En áls je al een reactie krijgt, is het standaard antwoord dat hij geen of weinig tijd heeft.
Kortom, het lijkt wel of je niet bestaat voor je baas.
Lees ook: Wat is passief agressief gedrag?
6. Woede-uitbarstingen
Een grandioze narcist verbergt nooit zijn boosheid. En aangezien hij nogal snel geïrriteerd is, is de kans groot dat je op je werk met flinke woede-uitbarstingen te maken krijgt. Normaal praten is er op die momenten zeker niet bij. Eerder zal je baas je intimideren met zijn boosheid, waardoor je met de staart tussen je benen terugkeert naar je werkplek. En als het nodig is, neem je vanuit een gevoel van angst ook nog de schuld op je.
Ziek door een narcistische baas
Als je dag in dag uit werkt onder een narcistisch persoon, komt er hoogstwaarschijnlijk een moment waarop je daar negatieve gevolgen van ondervindt. Want fit en gezond blijven in een zieke bedrijfscultuur is nogal een lastig verhaal.
Overspannenheid of burn-out
Werken onder een narcistische baas levert hoe dan ook stress op. Gezonde mensen kunnen best lang stress verdragen, maar op de achtergrond sluimeren de druk en de negatieve gevoelens die daarbij horen.
Als stress te lang aanhoudt, bestaat de kans dat je overspannen raakt. Je hebt dan tijd nodig om rustig thuis te herstellen van de continue druk die je op je werk voelt. Overspannenheid kan zelfs zo heftig zijn, dat je een burn-out ontwikkelt. Dan volstaan een paar weken rust niet en heb je een veel langer traject nodig om weer te herstellen.
PTSS
De uitlatingen van je narcistische baas kunnen zelfs zó heftig zijn, dat je er PTSS door ontwikkelt. PTSS staat voor Post Traumatische Stress Stoornis. Je hoort vaak van militairen dat ze PTSS ontwikkelen door heftige gebeurtenissen in oorlogsgebieden. Maar ook als je continu gekleineerd en gebruikt wordt, kan PTSS ontstaan.
PTSS is niet alleen van invloed op je functioneren op het werk, maar speelt ook thuis een grote rol. Je kunt bijvoorbeeld angsten ontwikkelen voor sociale contacten, omdat je het vertrouwen in de mensheid volledig kwijt bent geraakt door toedoen van je baas.
Omgaan met een narcistische baas
Het is erg belangrijk dat je weet hoe je om moet gaan met een narcistische baas. Hieronder vind je wat tips die je daarbij kunnen helpen.
A. Communiceer vooral schriftelijk en zakelijk
Zorg dat de communicatie met je baas altijd zwart-op-wit staat. Dan weet je zeker dat je bewijzen kunt aanvoeren als dat nodig is. Vermijd een live gesprek waar dat maar kan.
Lees ook: Hoe kun je effectief communiceren?
Deel bovendien zo min mogelijk privé-informatie over jezelf of je collega’s. Een narcist zoekt altijd naar de zwakke plekken van mensen in zijn omgeving. Geef hem dus geen munitie die hij later tegen jou of andere medewerkers kan gebruiken.
B. Vorm een team
Als je merkt dat je baas een narcist is en wel heel vaak manipulatie inzet om dingen van je gedaan te krijgen, is het best lastig om daar in je eentje iets tegen te doen. Pols daarom eens subtiel bij een collega hoe die over jullie baas denkt. Als je collega met dezelfde problemen kampt, weet je dat je een medestander gevonden hebt.
Maak je team van medestanders zo groot mogelijk en vraag vervolgens een gesprek aan. Als er nog iemand boven de betreffende leidinggevende staat, nodig je die ook uit.
Spreek je vervolgens uit als team. Wijs geen leider aan en steun elkaar waar nodig. Vooral als je merkt dat je baas een persoonlijke aanval op 1 van jullie inzet. Samen sta je het sterkst!
C. Zoek een andere baan
Maken deze interventies geen enkel verschil? Dan wordt het tijd voor ander werk. En hoe vervelend en spannend dat misschien ook is, houd in je achterhoofd dat jij een fijne werkplek waard bent. Het laatste wat je wilt is een burn-out of PTSS. Dan ben je veel verder van huis.
Leestip: Hoe kun je een narcist ontmaskeren?
Kies voor jezelf
Als jij last hebt van de narcistische trekjes van je baas, is het aan jou om te besluiten wat je ermee doet. Ik kan alleen maar zeggen dat je er goed aan doet voor jezelf te kiezen. Op welke manier dan ook.
Wat zou jij doen als je een narcistische baas had?
Ben je het zat om gevangen te zitten in een giftige relatie met een narcist?
Overwin narcistisch misbruik en vind je weg naar vrijheid en zelfvertrouwen
Ontdek hoe de narcist je in zijn greep houdt
Begrijp waarom loslaten zo ingewikkeld is
Hervind je zelfvertrouwen en vrijheid
Lees verder over deze cursus
Zo herkenbaar.
Ik ben 36 jaar met een verborgen narcist getrouwd geweest.
Je hebt het gewoon niet in de gaten, liegen, bedriegen kortom je leeft in een hel en een illusie je voelt iets maar kan de vinger er niet opleggen.
Hij is (uiteraard)directeur geworden.
Nu zie ik hoe hij dit gedaan heeft.
Momenteel zit ik al 3 jaar in een vechtscheiding, hij heeft altijd alle financiële zaken voor mij verborgen gehouden omdat “ik niet met geld kan omgaan”. Hij geeft amper gegevens, in ieder geval niet alle.
Ik heb me altijd afgevraagd waarom iedereen zo onaardig op zijn bedrijf tegen mij deed, nu snap ik het ik ben jaren heel subtiel door hem slecht neergezet.
De laatste keer dat ik hem op het werk belde heeft hij mij keihard met enkele collega’s uitgelachen, ik ben dom, gek, paranoïde en heb achtervolgingswaanzin.
Het gevolg is dat ik vrijwel alleen sta want het is toch een charmante lieve, begripvolle man.
Hij staat ook regelmatig in de krant, tja als “topman” laatst met zijn p.a. er stond o.a. dat ze hetzelfde gevoel voor humor hebben, ik vraag me af welke humor die man heeft absoluut geen humor.
Allemaal toneelspel, het is een kameleon doet zich bij iedereen anders voor.
Hij heeft ervoor gezorgd over voldoende flying monkeys te beschikken in de directie en het management.
Allemaal aparte hokjes creëren en ervoor zorgen dat deze niet met elkaar in verbinding staan.
Verdeel en heers.
Ik kan een boek schrijven zoveel heb ik meegemaakt en gezien.